“Omnes Somniant Sed Non Aequales – Tüm İnsanlar Hayal Kurar, Ama Eşit Değil”
“2026 yılına girerken, yeniden düşünen, hayal kuran ve isabetli vizyoner öngörülerin ışığında değişime yön verenler; geleceğin dünyasında liderlik görevini üstlenecektir. Uluslararası hukukun ve geleneksel diplomasi ve Pax Americana düzeninin çöküşe geçtiği, nükleer silahların tekrar tartışıldığı küresel çatışma ve yayılmacı şiddet metaforu ile karşı karşıyayız. Yaşlı gezegenimiz ve insan medeniyetini tehdit eden bu kaos ve belirsizlik ortamında, barışa silah çeken saldırganların caydırılmasında BM, AB ve NATO’nun yetersiz kalması endişe vericidir. İnsanlık tarihinin yeni hesaplaşmaya evrildiği bu kritik süreçte, egemen devletlerin özgür ve rekabetçi kalabilmesinin sihirli anahtarı, bu tarihi kırılmayı doğru okuyarak, yeni nesil teknolojiler geliştirmek ve daha güçlü milli savunma ekosistemleri oluşturmaktan geçmektedir.”
ÖZET
Kurallara dayalı dünya düzeni geriliyor ve şiddet artıyor, bu da ülkeleri ilişkilerini yeniden düşünmeye zorluyor. Yeniden bölünen bir dünyada eski müttefiklerin, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yıl dönümünü ayrı ayrı andıkları bir haftada, üçüncü bir dünya savaşına doğru kaçınılmaz bir gidiş hissi giderek yaklaşıyor. Pax Americana’nın çöküşü, çatışmaların birbirine bağlılığı, dizginsiz devlet destekli şiddete başvurma konusundaki yeni isteklilik ve kurallara dayalı düzenin kurumlarının ilgisizliği bu hafta acımasızca gözler önüne serildi. Keşmir’den Han Yunus’a, Hudeyde’ye, Port Sudan’a ve Kursk’a kadar duyulan tek ses patlamalar ve alınan tek ders, eski kuralların artık geçerli olmadığı.[1] Küresel tedarik zincirleri, jeopolitik çatışmalar, ticaret savaşları, doğal afetler ve grevlerden kaynaklanan şokların “mükemmel fırtınası” ile karşı karşıya kaldı. 2025 yılı sona ererken Orta Doğu’da yükselen İsrail’in Gazze-İran Savaşları, Suriye’de Esat Rejiminin yıkılması, Avrupa’da Rusya-Ukrayna Füze Savaşları, Pakistan-Hindistan hava muharebeleri, Pasifik’te Tayvan Krizi’ne Japonya’nın dahil olması, Karayipler’de ABD’nin Venezüella’ya meydan okuması, Avrupa Birliği-Japonya’nın Çin tehdidine karşı savunma harcamalarını artırmasını tetiklemiştir. 8 Aralık 1991’de Rusya, Ukrayna ve Belarus liderleri- Boris Yeltsin, Leonid Kravçuk ve Stanislav Şuşkeviç- Belarus’taki bir av köşkünde bir araya gelerek SSCB’yi resmen dağıtmışlardı.[2] Dünya çok kutuplu bir döneme uyum sağlarken, oynaklığın tüm alanlarda yoğunlaşması bekleniyor. Dünya çok kutuplu bir döneme uyum sağlarken, değişkenlik ve belirsizliğin tüm alanlarda yoğunlaşması bekleniyor.[3] Küresel düzlemde Soğuk Savaş’tan farklı olarak, 2025 yılı “Çok Kutuplu’’ güçler dengesinde ağırlık kazanan derin jeopolitik gerilimler, uluslararası çatışmalar ve dünya sahnesine iktidar karşıtı halk protestoları, muhalif eğilimlerle tanımlanan kritik bir yıl olarak siyasi tarihin uzun soluklu cetvelinde yerini almıştır. Küresel siyasette 2025, aynı zamanda eski siyasal düzenin sona erdiği yıldı. Önemli olarak, gelişen modern çok kutuplu dünya, çok kutuplu dünyası, Avrupa Birliği ülkeleri, NATO, Çin, Rusya, Hindistan, Türkiye, Brezilya, Avustralya ve Japonya gibi güçleri kapsamaktadır.
GİRİŞ
Tartışma, çok önemli! Transatlantik ittifak hızla değişiyor. Trump’ın ikinci döneminin, Avrupa’da sağcı popülist partilerin yükselişiyle birlikte, revizyonist transatlantikizmin yeni bir dönemini başlatabileceğini savunuyor. Trump’ın AB ve NATO’ya karşı hoşnutsuzluğu gayet iyi belgelenmiş durumda. Birçoğu NATO’ya şüpheyle yaklaşıyor ve Rus taleplerine açık. Bu yorumların herhangi biri, NATO’nun Ukrayna’yı koruma ve güvence altına alma konusundaki gelecekteki yeteneğini sorgulamakla kalmıyor, aynı zamanda Beyaz Saray’ın NATO üye devletleri için İttifak dayanışmasına olan bağlılığına da şüphe düşürüyor. [4]
Avrupa’nın güvenlik ortamı kötüleştiğine ve Amerika’nın tek kutupluluğu ortadan kalktığına göre, NATO değişmek zorunda. Avrupa, Rusya’yı geride bırakacak kaynaklara ve topraklarını savunma konusunda ABD’den daha fazla çıkara sahip olduğundan, kendini savunma kapasitesine ve sorumluluğuna sahip olması gerektiği varsayılmaktadır. Avrupa ülkeleri, önümüzdeki on yıl içinde Avrupa’daki ABD askeri personelinin ve altyapısının çoğunu değiştirmeyi planlayabilir. [5] Transatlantik ilişkilerin kaderi ve geleceğinde ortaya çıkan yapısal değişimler, Ukrayna’daki savaşı sona erdirme girişiminde, 28 Şubat 2025’te Oval Ofis’te Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’ye hakaret etmesi, Avrupalıları büyük ölçüde dışlayan yaklaşımları, Trump’ın diplomatik normları hiçe sayması, Danimarka ve Kanada gibi müttefiklerine yönelik tehditleri ve savaşı sona erdirme müzakerelerinin sonucunda Avrupa’nın çıkarlarını hiçe sayması, Amerika’nın güvenilirliğini gereksiz yere zedeledi. Bu durum, karşılıklı güven, makul olma yönündeki karşılıklı beklentiler ve her iki tarafın ekonomik, güvenlik ve siyasi alanlarda yapıcı bir şekilde çalışma taahhüdünün güvenilirliği üzerine kurulu ABD-Avrupa ilişkilerine ciddi maliyetler yükledi. Rusya’nın büyük bir Avrupa ülkesini işgal etmesi durumunda ABD çok büyük zarar görecek ve bu nedenle Avrupa’nın bunu caydırma ve engelleme çabalarını destekleme konusunda açık bir çıkarı var.[6] Bir dünya düzeninden diğerine geçiş tüm hızıyla devam ediyor, ancak bu yeni dünya düzeninin nasıl şekilleneceği henüz belirsiz. Yapay zekânın ortaya çıkışı, Çin’in yükselişi ve ABD’nin göreceli düşüşü zorlukların yanı sıra fırsatlar da sunuyor.
Günümüzün ticaret savaşı silahı gümrük vergilerinden darboğazlara kayarak hükümetler ve üreticiler için yeni zorluklar yaratıyor. 2026 dünyası, ABD Başkanı Donald Trump’ın küresel ekonomik ve jeopolitik düzeni yeniden yapılandırma çabaları ve Washington’ın müttefiklerinin, rakiplerinin ve hasımlarının bu riskleri nasıl azaltmaya veya yeni fırsatlardan nasıl yararlanmaya çalıştıkları tarafından büyük ölçüde şekillendirilecek. Özellikle, kıta Rusya-Ukrayna savaşının ötesine bakarken Avrupa güvenliği ön planda olacak, Orta Doğu ise birçok cevapsız soruyla Gazze Savaşı sonrası döneme geçiş yapacak.[7] Açıkça söylemek gerekirse, yükselen güç Çin karşısında ABD öncülüğündeki uluslararası düzen sona eriyor olabilir. Eğer öyleyse, bu yükselen dünya düzeninin -veya düzensizliğinin- gerçekte ne kadar istikrarsız, çalkantılı ve tehlikeli olduğunu yakında keşfedebiliriz. Mevcut değişimler yeni bir dünya düzenine yol açacak mı ve eğer öyleyse, nasıl görünecek ve ne kadar tehlikeli olacak?
Şu anda en güçlü dünya güçlerinin (ABD, Çin ve muhtemelen AB) ve Rusya, Hindistan, Brezilya, Türkiye ve diğerleri gibi yükselen nüfuzlu oyuncuların, daha net ve daha istikrarlı bir düzen ortaya çıkana kadar değişken ittifaklar içinde oldukları, akışkan bir döneme tanıklık etmemiz muhtemel. Tehlike ne? Her şey mümkün. Olumlu tarafı ne? Her şey mümkün. Cevaplar ne olursa olsun, hepimiz için yankıları olan bir dönüm noktasındayız. İşte bu yüzden bu yılki değerlendirmemizin ana temasının ileriye dönük varyasyonuna “jeopolitik kaymaların kırılması” adını verilebileceği varsayılmaktadır. Çok basit bir şekilde, uluslararası ilişkilerin (diplomasi ve çatışma) dünyanın büyük ve diğer güçleri tarafından nasıl yürütüldüğü konusunda önemli bir dönüm noktasındayız.[8] Dahası, siber saldırılar giderek daha karmaşık hale geldikçe ve casusluk dijital dünyaya uyum sağlamaya devam ettikçe, çatışma alanları arasındaki geleneksel sınırlar belirsizleşecek ve bu da alanlar arası analiz ve strateji geliştirmeyi zorunlu kılacaktır. Fransa ve Birleşik Krallıktaki mali sıkıntıların endişe kaynağı olmaya devam etmesi muhtemel. Karşı rüzgarlara rağmen küresel büyüme oldukça dirençli. Bu direncin 2026 yılının gelişimi, önemli risklerle birlikte, devam etmesi tahmin olunmaktadır. [9] 2026’da dünya yeni bir ekonomik uyum dönemine giriyor. ABD yönetiminin tetiklediği politika belirsizliği, küresel yeniden yapılanmaları hızlandırıyor, ticaret, büyüme ve yatırım akışlarını yeniden şekillendiriyor. Kırılgan ABD-Çin ticaret ateşkesinin sona ermesi, değişen ABD politikaları, yüksek borçlanma maliyetlerive süregelen jeopolitik gerilimler arasında temkinliliğin sürmesine yol açıyor.[10] 2026 yılında dünya GSYİH büyümesinin %2,7 olacağını öngörülmektedir. [11]Öte yandan, Başkan Trump’ın tüm dünyayı karşısına alan “Gümrük Savaşları’’, küresel ekonomilerdeki tedarik zinciri ve sürdürebilir liberal ticareti Alaska ve Gazze’deki kırılgan ateşkes anlaşması girişimleri, belirsizliğini korurken, 2026 yılı, bu değişim ve çatışmaların ne kadarının öngörülemez bir şekilde ortaya çıkacağına ve giderek daha da kırılganlaşan jeopolitik arenaya şüphesiz daha fazla türbülans getireceğine tanıklık etmesi beklenebilir. Küresel ekonomi 2025’te kayda değer bir direnç gösterse de yılın en önemli olaylarından biri olan ABD tarifelerinin gerçek etkisi belirsizliğini koruyor. Ancak Uluslararası Para Fonu (IMF), 2025 küresel büyüme tahminini %3,2’ye yükseltirken, 2026 tahminini %3,1 olarak korudu.[12]2026’da küresel ekonomi yeni bir dalgalanma ve uyum aşamasından geçecek. ABD’deki politika belirsizliği, dünya çapında ticaret dinamiklerini, enflasyon beklentilerini ve yatırım akışlarını yeniden şekillendiriyor. Gümrük vergileri gerginlikleri geçici olarak hafiflemiş olsa da yüksek borçlanma maliyetleri, değişen maliye politikaları ve artan jeopolitik riskler büyüme beklentilerini olumsuz etkilediğinden, önümüzdeki yol belirsizliğini koruyor.[13]
ABD Dış Politikasında Belirsizlikler ve Trump Dengesi
Başkan Donald Trump’ın ABD başkanlığına olağanüstü dönüşü, bazı endişe dalgaları yaratırken, Amerikalı seçmenlerin, Amerikalının umutlarını yeniden alevlendirerek, ABD’nin yeniden “Anka Kuşu’’na benzer dirilişi için, umutlarını yeniden alevlendirerek, Amerikan vatandaşlarının çıkarlarını nihayet üst sıraya koymak eğilimini güçlendirmiştir. [14] Esasen, Trump’ın dış politikasının ideolojik temeli, 2016 kampanyasına ve ilk dönemine kadar uzanabilir. “America First” sadece bir slogan değildi; bu, nesiller boyu ABD stratejisini tanımlayan uluslararası uzlaşmanın reddiydi. Büyük ölçüde Trump tarafından tanımlanan bu yaklaşım, tek taraflılığı, milliyetçiliği ve küresel taahhütlerin işlem ilişkilerine indirgenmesini savunuyordu.
Eleştirmenler bunu “izolasyonizm’’ olarak tanımlarken; destekçiler ise bu yaklaşımı “Realizm’’ olarak nitelendirmiştir. Açık olan şuydu ki, ABD diplomasisinin geleneksel koruma korkuları—istikrar, güvenilirlik ve ittifaklar —kenara atıldı. “America First” doktrini, ABD’nin onlarca yıllık liderlik stratejisini tersine çevirmiştir. Anlaşmalar iptal edilmiştir, ittifaklar küçümsenmiştir ve uluslararası yükümlülükler yük olarak yeniden şekillendirilmiştir. [15] Başkan Trump, ikinci yönetiminin başından beri ABD dış politikasında ve iç işlerde sürpriz ve rahatsız edici taktikler izlemektedir. Devam eden temalar arasında, uluslararası düzenin Amerikalıları dezavantajlı hale getirdiği inancı ön plana çıkmaktadır. Başkan Donald Trump’ın; Beyaz Saray’ı yeniden şekillendirirken olduğu kadar dramatik bir şekilde on yıllardır süregelen normları ve kurumları da yerle bir ettiği ileri sürülmektedir. Gümrük vergileri, çok taraflı ticaret sistemini yerle bir etmektedir. BM’den dış yardıma kadar uluslararası diplomasi mekanizması, Amerikan fon kesintilerinden etkilenmektedir. İkinci Trump yönetimi altında ABD, ekonomik ve güvenlik ilişkilerini yeniden dengelemeye çalışıyor. Ancak, gündemin izlenme biçimi geleneksel ittifakları zorlayacak ve jeopolitik ve ekonomik yeniden yapılanmayı tetikleyecektir. Çatışma riski ve jeopolitik uçurum siyaseti, küresel manzaranın temel unsurları olacak ve yüksek risk primlerine katkıda bulunarak emtia fiyatlarında şok riskini sürdürecektir. [16]
Uzun süredir devam eden güvenlik ittifakları, Amerikan askeri ve ekonomik gücünü paraya çeviren daha işlemsel ilişkilere dönüştürülmüştür. İçeride ise Başkan Trump, bir asrın en kapsamlı yürütme yetkisi iddiasını ortaya koymaya gayret etmektedir. Bu bağlamda, bazı yorumculara göre, Demokratların yönettiği şehirlere askerler gönderildi; üniversiteler tehditler ve fon kesintileriyle dizginlendi, Federal Rezerv’in bağımsızlığı sorgulandı ve hükümet mekanizması başkanın düşmanlarına karşı harekete geçirildi.[17] Trump’ın ikinci döneminin ikinci yılı, konsolidasyon ve istikrar dünyasına ya da artan düzensizlik ve çatışma dünyasına giden tarihi bir kapı olarak şekilleniyor. [18] 2025 yılında, Amerika’nın küresel askeri üstünlüğü sarsılmamış olsa da Çin ve Rusya silahlı kuvvetlerini sistematik olarak geliştiriyor. Buna karşılık ABD, rakipleriyle stratejik dengeyi korumak için otuz yıldır ilk nükleer denemelerini planlıyor. Amerika Birleşik Devletleri, 2026 yılında küresel askeri harcamalardaki açık ara üstünlüğünü koruyacak. 2026 mali yılı savunma bütçesi taslağına göre, Washington savunma harcamalarına yaklaşık 892,6 milyar dolar ayırmayı planlamaktadır. Bu bütçedeki temel yatırımların, diğerlerinin yanı sıra B-21 Raider bombardıman uçağı, Columbia sınıfı denizaltılar, LGM-35A Sentinel kıtalararası balistik füzesi, Uzun Menzilli Hipersonik Silah (LRHW), AGM-183A Havadan Fırlatılan Hızlı Müdahale Silahı (ARRW) hipersonik süzülme aracı, Hipersonik Saldırı Seyir Füzesi (HACM) ve Altın Kubbe füze savunma sisteminin geliştirilmesi için finansman sağlaması beklenmektedir. [19] ABD Donanması toplam gemi sayısı bakımından büyük ölçüde durağan seyrederken, Çin gemi sayısını artırıyor ve ABD Donanması küresel olarak konuşlanmışken neredeyse tüm Çin gemileri Pasifik Okyanusu’nda faaliyet gösteriyor.
Eğilimler ve tahmini toplamlar için Şekil 1’e bakın. Çin gemileri, kara tabanlı füze sistemlerinin koruması altında ve destek üslerine ve ikmal malzemelerine yakın bir mesafede faaliyet gösteriyor. ABD Donanması ve Çin Donanması, dikey fırlatma sistemi bataryalarına sahip yaklaşık aynı sayıda gemiye sahipken, ABD Donanması daha büyük kapasiteli ve daha büyük gemileri sahaya sürüyor. Pekin filosu bu açığı kapatıyor ve artık Amerika filosunun yarısı kadar füze konuşlandırıyor.
Savaş kazanacak bir donanma tasarlamak ve kaynak sağlamak Pentagon için en önemli önceliklerden biri olacak ve maliyetli olacak. Bazı uzmanlar, Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) gemi inşa kapasitesinin Amerika Birleşik Devletleri’ninkinden 200 kat daha fazla olduğunu tahmin ediyor. Bu durum, ülkenin 2023 yılında 689 büyük ticari ve 30 donanma gemisini denize indirdiği Çin’in gemi üretiminden de anlaşılıyor. Buna karşılık, Amerikan tersaneleri hiç büyük ticari gemi üretmedi ve ABD Donanması için yalnızca dokuz gri gövdeli gemi üretti. ABD Kongresi, yirmi yıllık rehaveti ve yetersiz yatırımı telafi etmek için bir gemi inşa devrimi ile karşı karşıyadır.
ABD Hava Kuvvetleri de bölgede aynı zorluklarla karşı karşıya. Eski Hava Kuvvetleri Komutanına göre, “Çin’inhava, kara ve denizden fırlatılan orta menzilli sistemlere ve sözde ikinci ada zincirine ve ötesine ulaşan sistemlere yaptığı büyük yatırım, geleneksel Hava Kuvvetleri sistemlerini ve operasyon konseptlerini zaten riske atmış durumda.”[21] Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump ve Savunma Bakanı Pete Hegseth, “Altın Kubbe” füze savunma programı için şimdiye kadarki en net planlarını ortaya koydu. Bu plan, ilk kez uzaya silah göndermeyi de içeriyor. Beyaz Saray’da açıklama yapan Trump, “hipersonik füzeleri, balistik füzeleri ve gelişmiş seyir füzelerini” etkisiz hale getirmek üzere tasarlanan sistem için “resmi olarak bir mimari seçtiğini” demiştir. Müteakiben yaptığı açıklamada, “Amerikan halkına, ülkemizi yabancı füze saldırılarından korumak için son teknoloji ürünü bir füze savunma kalkanı inşa edeceğime söz verdim” diyen, Trump, Altın Kubbe sisteminin “uzay tabanlı sensörler ve önleyiciler”içereceğini de sözlerine eklemiştir. Trump, “Altın Kubbe tamamen inşa edildiğinde, dünyanın diğer taraflarından veya uzaydan fırlatılsalar bile füzeleri durdurabilecek kapasiteye sahip olacak,” diye devam etmiştir. ABD Başkanı aynı zamanda “Şimdiye kadar inşa edilmiş en iyi sisteme sahip olacağız.” iddiasında bulunmuştur. [22]
Rusya-Ukrayna Barışında Uçuşa Yasak Bölge Olur mu?
Ukrayna’da tamamen çıkmaza giren Rusya, önemli kayıplar pahasına bir yıpratma savaşını sürdürmektedir. Kremlin askeri ve siyasal eliti, Ukrayna’yı destekleyen Avrupa ülkeleriyle çatışmacı bir tutum sergiliyor. Moskova, onları engellemek için nükleer faktörü tırmanış mantığının merkezine koyuyor. Zayıf noktaları, Rusya’nın kütle ve ateş gücü avantajına sahip olduğu karasal alanda yatıyor. Öte yandan, hava, deniz, uzay ve siber alanlarda Avrupa ülkeleri avantajını koruyor. Rusya, Kuzey Kore ve İran’ın askeri desteğinden ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin desteğinden faydalanıyor. Birçok ülke tarafından kınanmasına rağmen, yalnızca Batı’nın yaptırımlarıyla karşı karşıya. Diplomatik açıdan savaş, “Küresel Güney”de yankı bulan bir “Batı sonrası” söylemi körüklüyor; ancak Rusya’nın kalkınma yardımlarına katkısı Avrupa’nınkiyle karşılaştırıldığında önemsiz kalıyor.
Savaş, İsveç ve Finlandiya’nın katılımıyla AB ve NATO arasındaki bağları güçlendirdi. Genişleme beklentileri, kıtanın dönüşümü için güçlü kaldıraçlar gibi görünüyor. [23] Rusya’ya uygulanan benzeri görülmemiş yaptırımlara rağmen, makroekonomik durumu ilk bakışta 2022-2024 döneminde güçlü görünüyordu: GSYİH büyümesi 2024’te %4,3’e ulaşırken, Avrupa ülkeleriyle ticaretteki düşüş, özellikle Çin ile hızla genişleyen ticaretle telafi edildi. Ancak Rusya’nın ekonomik ivmesi 2024’ün sonunda zirveye ulaştı ve ülke şu anda durgun enflasyona doğru sürükleniyor. Bu düşüş, artan enflasyon (Merkez Bankası faiz oranı neredeyse dörtte üçünde %21’e ulaştı), büyüyen bütçe açığı (2025’te-%2,6 olması bekleniyor) ve Ulusal Varlık Fonu’nun likit kısmının hızla daralması (Haziran 2025’te 31,5 milyar dolara geriledi) gibi artan dengesizliklerle kanıtlanıyor. Rusya’nın uzun vadeli görünümü kasvetli. Modernizasyon potansiyeli kısıtlanıyor ve ekonomisinin ciddi şekilde yavaşlaması, giderek Çin’e bağımlı hale gelmesi bekleniyor. En önemlisi, Rusya’nın gaz sektörü Avrupa pazarındaki kaybın etkilerinden kurtulamayacakve bu durum, Gazprom için 2025-2030 döneminde tahmini 160 milyar avrolukbir ihracat geliri kaybına yol açacak.[24]Rusya, Suriye, Ermenistan ve Moldova da dahil olmak üzere yurt dışında bir düzineden fazla askeri üs ve tesise sahiptir. Bu üsler operasyonel ve eğitim amaçlıdır.[25]
Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina, Rusya’nın ekonomik büyüme için gerekli kaynakların tükendiğini iddia etse de Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Rusya’nın Ukrayna’daki savaş alanında “stratejik avantaja” sahip olduğunu ve bu varsayımla savaşı sürdürmeyi planladığını iddia etmektedir. [26] Kanaatimizce, Ukrayna’daki savaşın çözümüne yönelik herhangi bir tartışma, iki temel gerçekle başlamalıdır: Rusya, Ukrayna’yı yenip işgal etme askeri hedefine ulaşamamaktadır ve Ukrayna da Rusya’yı sınırlarından tamamen çıkaramamaktadır. Savaşlar, taraflardan birinin zaferiyle veya müzakereli bir çözümle sonuçlanacaktır.[27] Her iki taraf da tükenme noktasına yaklaşıyor ve uluslararası arabuluculuk için ivme artıyor. Mevcut statükonun uzun sürmesi pek olası olmadığından, önümüzdeki yıl belirleyici olabilir. Savaş alanında somut bir atılım olmazsa, Amerikan politikası muhtemelen belirleyici olacaktır. Washington yardımları önemli ölçüde artırırsa, Kiev Moskova’yı müzakerelere zorlayabilir; ancak bu müzakereler muhtemelen toprak tavizlerini de içerecektir. Ancak Başkan Trump’ın tutarsız mesajları, Rusya’ya erken tavizler verilmesi riskini artırıyor. Kısa vadede, çatışmanın uzayıp uzamayacağını veya çözüme doğru ilerleyip ilerlemeyeceğini, savaş alanındaki ivme değil, ABD’nin nüfuzu belirleyecek. 2026 yılında en önemli gelişmelerden birisi, yeni bir çatışmadan ziyade, Ukrayna ve Rusya arasında olası bir ateşkesi uygulama gibi hassas bir görev olacak.
Çatışmalar durursa, uluslararası toplum güçlü bir uygulama mekanizması talep edecektir. Bu bağlamda, ABD ve NATO hava gücü, görünüşte net, kararlı ve uzlaşmaz bir çözüm olarak birincil araç olarak sunulacaktır. Ancak, yalnızca hava gücüne güvenmek stratejik bir tuzaktır ve uygulama aracının daha geniş bir savaşın katalizörü haline gelebileceği bir paradoks yaratmaktadır. Hava merkezli bir uygulama stratejisi, muhtemelen, müttefik üslerinden faaliyet gösteren NATO muharebe hava devriyeleri tarafından uygulanacak, belirlenmiş Ukrayna toprakları üzerinde bir Uçuşa Yasak Bölge (NFZ) oluşturulmasını içerecektir. Görev, anlaşmanın şartlarını ihlal eden herhangi bir Rus askeri varlığını caydırmak veya imha etmektir. İlk bakışta bu, Batı’nın ezici güçlerine hizmet ediyor gibi görünse de üstün Batı platformlarını hava sahasına hakim olmak ve sürekli gözetleme sağlamak için kullanıyor. Batı Ukrayna’ya yardımı artırmaz veya Rusya’ya yaptırım baskısı uygulamazsa, Ukrayna, Rusya’nın tam ölçekli işgaline karşı savunma finansmanı konusunda çok daha savunmasız bir durumda kalması beklenebilir. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yaptığı açıklamada, Moskova’nın Ukrayna’ya yönelik saldırılarını ancakKiev’in Rusya’nın kendisine ait olduğunu iddia ettiği tüm topraklardan çekilmesi halinde durduracağını belirtmiştir. Putin, aksi takdirde Rus güçlerinin bunları zorla ele geçireceğini ileri sürmüştür. Putin, Kırgızistan ziyareti sırasında, “Ukrayna güçleri ellerinde tuttukları topraklardan çekilirse, biz de muharebe operasyonlarını durduracağız,” demiştir. “Çıkmazlarsa, bunu askeri yollarla başaracağız.” görüşünü öne sürmüştür. [28]
Avrupa Güvenlik Mimarisi ve Dört Amiral Gemisi Girişimi
Fransa’nın yeni Genelkurmay Başkanı General Fabien Mandon, geçen hafta ülkenin Rusya ile olası bir çatışma durumunda “çocuklarını kaybetmeye” hazır olması gerektiği konusunda uyarıda bulunarak, Rusya’nın 2008’de Gürcistan topraklarının %20’sini, 2014’te Ukrayna’nın Kırım Yarımadası’nı ilhak ettiğini ve 2022’de Ukrayna’ya tam kapsamlı bir işgal başlattığını belirtmiştir. Mandon, “Maalesef Rusya bugün, benim erişebildiğim bilgilere dayanarak, 2030 yılına kadar ülkelerimizle bir çatışmaya hazırlanıyor. Kendini buna göre organize ediyor, buna hazırlanıyor ve varoluşsal düşmanının NATO olduğuna inanıyor.” açıklamasında bulunmuştur. Fransa Cumhurbaşkanı Macron ise, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, gelecek yıldan itibaren 18 ve 19 yaşlarındaki binlerce gönüllüye eğitim vererek Fransa’nın silahlı kuvvetlerini güçlendirmeyi amaçlayan yeni bir programı açıklamıştır. Macron, “Bu yazdan itibaren kademeli olarak yeni bir ulusal hizmetin kurulması planlanıyor,” dedi. “Gücün hukuka üstün geldiği ve savaşın her daim mevcut olduğu bu belirsiz dünyada, ulusumuzun korkmaya, paniğe kapılmaya, hazırlıksız olmaya veya bölünmeye hakkı yok.” görüşünü öne sürmüştür. [29]
Fransa ve İngiltere, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik savaşının sona ermesinin ardından askerî varlık bulundurmayı planladıklarını yeniden teyit etmiştir. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, “Gerçek ve sağlam güvence şart,” demiştir. Fransa ve İngiltere, “Gönüllüler Koalisyonu” üyelerini, Ukrayna’ya gelecekteki bir barış anlaşmasını güvence altına almak için güçlü güvenlik garantileri sağlamaya çağırdı. Bu kapsamda, çok uluslu bir güç olarak sahaya askeri birlikler yerleştirilmesi de öngörülüyor. Avrupa ülkeleri, Türkiye, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve Japonya’yı bir araya getiren “Gönüllüler Koalisyonu”, ABD’nin başlattığı barış anlaşması girişimini görüşmek üzere çevrimiçi toplanmıştır. [30] Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 25 Kasım 2025’te yaptığı açıklamada, Ukrayna ile Rusya arasında kalıcı bir barış anlaşması sağlanması hâlinde, İngiliz, Fransız ve Türk askerlerinin Ukrayna topraklarında “barış gücü” olarak görev alacağını duyurmuştur. Macron’a göre, bu güçler cephe hattından değil; Kiev ve Odesa gibi geri çekilme ve güvenlik bölgelerinde konuşlanacak. Görevleri arasında eğitim, güvenlik ve istikrarın sağlanması yer alacak — aktif savaş değil, barış sonrası güvence işlevi görecek.[31] Benzer bir açıklama da İngiltere Başbakanı Starmer’dan geldi. “Ukrayna’nın kendini savunabilmesi için gelecekteki gücünü inşa etmek üzere planlama ve finansmanı hazırlamamız gerekiyor. Eğittiğimiz çokuluslu güç bunun hayati bir parçası olacak” demiştir.
Masadaki plana göre uluslararası güvenlik gücünün Odesa ve Kiev gibi çatışma dahilinde olmayan bölgelerde hava ve deniz güvenliğinin garanti altına alınması için çalışacak. Güvenlik gücü aynı zamanda Ukrayna ordusunun eğitiminde de rol alacak. Macron, 20’ye yakın ülkenin güvenlik gücünde yer almak istediğini iddia etmiştir. [32] Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Ukrayna’daki çatışmaların çözümünde Türkiye ve Belarus’un yapıcı bir rol oynayabileceğini belirterek, “Türkiye ve Belarus, Ukrayna’daki çatışmanın çözümünde arabulucu olarak yapıcı bir rol oynayabilir. İstanbul platformunu reddeden biz değildik, bunu yapan Ukraynalılardı” görüşünü ileri sürmüştür. [33] AB üyesi ülkeler, değişen Avrupa Güvenlik Mimarisi öncelikleri kapsamında, ortak bir yaklaşımın en etkili olduğu yerde hızlı hareket etmek için Savunma Yol Haritası dört ilk Avrupa amiral gemisi girişimi önermektedir: Avrupa İHA Savunma Girişimi , Doğu Kanat Gözlemi, Avrupa Hava Kalkanı ve Avrupa Uzay Kalkanı.[34]Avrupa Komisyonu, 16 Ekim’de Avrupa Birliği üye ülkelerine ilerlemeyi izlemek ve 2030 yılına kadar temel savunma kabiliyetlerini sunmak için bir çalışma planı sunmuştur.
Barışı Koruma – Savunma Hazırlığı Yol Haritası 2030 başlıklı yol haritası , Mart ayındaki Avrupa Savunma – Hazırlık 2030 Beyaz Kitabı’nı ve mali esneklik, AB destekli krediler ve ortak tedarik araçlarının bir karışımı yoluyla 800 milyar avroya (933 milyar dolar) kadar savunma yatırımını harekete geçirmeyi amaçlayan daha geniş ReArm Europe/Hazırlık 2030 paketini takip ediyor. Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen yol haritasını “2030’a giden yolumuzda ortak hedefler ve somut kilometre taşları içeren net bir plan” olarak nitelendirmiştir. Yol haritası, Rusya ile artan gerilimler ve küresel jeopolitik istikrarsızlık karşısında Avrupa’nın askeri egemenliğini güçlendirmesi yönündeki çabaların en son belgesidir. Beyaz bülten, yetenek açıklarını kapatma, kritik teknolojilere odaklanma ve en kötü senaryolara hazırlık gibi öncelikleri belirlerken, yol haritası bunları kilometre taşlarına ve dört AB çapında “amiral gemisi” programına dönüştürüyor.[35] Yukarıda özetlendiği üzere, Rusya-Ukrayna Savaş, Avrupa’nın güvenliği konusunda bir inisiyatif eksikliği olduğunu açıkça ortaya koymuştur. NATO’nun Avrupalı üyeleri, GSYİH’lerinin %5’ni savunmaya harcamaya toplu olarak karar verdiler. Bu tarihi değişim, Amerikan dış politikasına artık sabit bir unsur olarak güvenilemeyeceğinin altını çiziyor. 2026’nın güvenlik ve savunma ortamı, değişen küresel normlarla şekilleniyor. Artan harcama taahhütlerinin, stratejik yeniden yapılanmaların ve yerleşik yapıların sınanmasının yansımaları, sahadaki değişken durumlarla daha da ağırlaşıyor.
Kamu ve özel sektör paydaşları, hızla değişen bu alanda yeni bölgesel dinamiklerin ve küresel eğilimlerin ortaya çıkışıyla karşı karşıya. NATO müttefikleri %5’lik savunma harcaması hedefleriyle boğuşurken, halihazırda verilen tavizler ve artan harcamaların hızı ittifakın istikrarını sınamakta, yük paylaşımı ve kolektif kararlılık konusunda temel soruları gündeme getirmektedir. Trump yönetiminin Beyaz Saray’a geri dönmesi bu baskıları yoğunlaştırmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nin uluslararası ilişkilere yaklaşımı, müttefikleri ve rakipleri, potansiyel çatışmanın yaşandığı birçok alanda stratejilerini yeniden ayarlamaya zorlamaktadır.[36] 2026 yılında savunma stratejileri, artan güvenlik tehditlerini ele almak için giderek daha fazla inovasyona odaklanıyor. Avrupa NATO ülkeleri, değişen jeopolitik gerilimler karşısında hazırlıklı ve dirençli olmak için savunma sistemlerini modernize ediyor.
Artan Savunma Bütçeleri: Avrupa NATO ülkeleri, 2028 yılına kadar savunma harcamalarında %60’lık bir artış yapacaklarını duyurdular; bunun 700 ila 800 milyar avrosu yeni ekipman ve savunma inovasyonuna ayrılmıştır.
Stok İkmali: Mühimmat ve silah sistemlerinin ikmalini sağlayarak hazırlığın sağlanması başlıca önceliklerden biridir.
Teknoloji Entegrasyonu: Yapay zekâ, kuantum hesaplama ve robotik, Avrupa’nın savunma modernizasyon çabalarının merkezinde yer almaktadır. Bu teknolojiler, görev hazırlığını iyileştirecek, caydırıcılık yeteneklerini geliştirecek ve savaş alanında stratejik bir avantaj sağlayacaktır.[37]
Olası bir barış anlaşmasının ardından Avrupa ülkeleri Ukrayna’nın güvenliğini garanti altına almayı kabul ederse, barışın muhafazası kritik öneme sahip olabilir. Avrupa askeri üretimi ve koordinasyonu hızlandırmış olsa da orduları, en azından kısa vadede, kritik bölgelerde Amerikan tedarik zincirlerine sürekli bağımlılık nedeniyle kısıtlanmaya devam ediyor. Avrupa bir yol ayrımında: Ya reform yapıp güç gösterisinde bulunup çıkarlarını savunabilecek duruma gelecek ya da iç politikaya ve günün ortak tehditlerine bağlı bağlara sahip daha küçük, dinamik bloklara bölünmeye devam edecek. 2030 yılına kadar hedef, endüstrinin daha hızlı ve daha büyük ölçekte üretim yapmasını sağlayarak hem üretimi hem de inovasyonu teşvik eden ortak kurallara sahip, basitleştirilmiş bir AB savunma pazarı oluşturmaktır. Komisyon, Avrupa’nın acil ihtiyaçlarını karşılayabilmesini sağlamak için hava ve füze savunma sistemleri, insansız hava araçları ve uzay sistemleriyle başlayarak endüstriyel kapasiteyi izleyecektir. Savunma hazırlık yol haritası, Üye Devletlere üretim ve hazırlıklarını güçlendirmek için daha fazla mali esneklik sağlayan ReArm Europe planı / Hazırlık 2030’u takip etmektedir. Ayrıca, 2027 yılına kadar, uyumlu kurallar ve birliklerin ve teçhizatın Avrupa genelinde hızlı bir şekilde taşınmasını sağlayacak bir kara, hava ve deniz yolları ağı ile AB çapında bir askeri hareketlilik alanı oluşturmayı planlamaktadır. NATO ile yakın koordinasyon içinde geliştirilen bu girişim, Avrupa’nın krizlere hızlı müdahale kabiliyetini artıracaktır.[38]
KAYNAK: C4Defence
KAYNAKÇA
1https://www.theguardian.com/news/ng-interactive/2025/may/10/are-we-heading-for-another-world-war-or-has-it-already-started
2 https://www.wilsoncenter.org/blog-post/border-war
3 https://www.globalguardian.com/global-digest/2026-global-risk-map-summary-and-key-takeaways
4 Sophia Besch &Tara Varma: ”Alliance of Revisionists: A New Era for the Transatlantic Relationship”, Survival,31 Mar 2025, Vol. 67, No. (2), pp. 7-38.
5 Stephen Wertheim: ”The End of Illusion: Why Europe Needs Independence from the United States”, Survival,2025, Vol. 67, No. (2), pp.39–54.
6 Dana H. Allin &Christopher S. Chivvis: ”Transatlantic Relations: Is There a Beginning After the End?”, Survival,2025, Vol.67, No. (2), pp.203–208.
7 https://www.fitchsolutions.com/bmi/events/world-worries-political-risks-2026-08-10-2025
8https://illuminem.com/illuminemvoices/the-global-esgt-megatrends-20252026-1-geopolitical-tectonic-shifts-rupturing
9 https://www.abnamro.com/research/en/our-research/global-outlook-2026-the-shifting-world-order
10 https://www.eiu.com/n/webinars/global-2026-outlook/?gad_source=B
1 https://www.oxfordeconomics.com/resource/three-key-trends-to-watch-in-the-global-economy-in-2026/
12https://www.axa-im.co.uk/investment-institute/market-views/annual-outlook/outlook-2026-core-investment-implications
13 https://www.eiu.com/n/campaigns/global-outlook-2026/?gad_source=1
4 Patrick Slowinski: ‘’ Trump’ s Redefinition of American Global Leadership’’, Foreign Policy, 2025, https://foreignanalysis.com/wp-content/uploads/2025/07/FOREIGN-ANALYSIS-SUMMER-2025.pdf
5Steven E. Hendrix: ‘’ Sustainability Crisis of American Foreign Policy’’, Foreign Policy, 2025, https://foreignanalysis.com/wp-content/uploads/2025/07/FOREIGN-ANALYSIS-SUMMER-2025.pdf
6 https://www.eiu.com/n/blogs/global-outlook-looking-ahead-to-2026/
7https://www.economist.com/the-world-ahead/2025/11/10/the-contours-of-21st-century-geopolitics-will-become-clearer-in-2026
18 https://edition.cnn.com/2025/09/23/politics/unga-2026-pivotal-year-mcgurk-analysis
9https://defence24.com/geopolitics/america-and-its-adversaries-an-overview-of-the-military-potential-of-world-powers
20 https://www.airandspaceforces.com/discriminating-space-sensor-golden-dome/
21https://publications.armywarcollege.edu/News/Display/Article/4217911/the-next-national-defense-strategy-mission-based-force-planning/
22 https://www.aljazeera.com/news/2025/5/20/trump-says-us-will-put-weapons-in-space-as-part-of-golden-dome-plan
23 https://edition.cnn.com/2025/09/23/politics/unga-2026-pivotal-year-mcgurk-analysis
24 https://www.ifri.org/en/studies/europe-russia-balance-power-review
25https://defence24.com/geopolitics/america-and-its-adversaries-an-overview-of-the-military-potential-of-world-powers
26 https://www.kyivpost.com/analysis/56069
27 https://geopoliticalfutures.com/on-the-28-point-plan-to-resolve-ukraine/
28 https://www.kyivpost.com/post/65126
29 https://www.pbs.org/newshour/world/french-president-unveils-new-military-program-for-volunteers-aged-18-and-19
30https://tr.euronews.com/my-europe/2025/11/25/fransa-ve-ingiltere-savas-sonrasi-kieve-asker-gondermeyi-planliyor
31 https://www.sde.org.tr/haber/macron-baris-anlasmasi-imzalanirsa-fransa-turkiye-ve-ingiltere-askeri-gorev-alacak-haberi-61632
32 https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/gokce-aytulu/fransa-ve-ingiltere-neden-turk-askeri-istiyor-43036177
33https://www.sde.org.tr/uluslararasi-iliskiler-ve-dis-politika/lavrov-ukrayna-konusunda-turkiye-ve-belarus-arabulucu-olabilir-haberi-61625
34https://www.eunews.it/en/2025/10/16/eu-unveils-its-defence-roadmap-work-to-start-in-early-2026-aiming-for-2030-readiness/
35 https://spacenews.com/europe-outlines-defense-flagship-programs-and-confirms-european-space-shield-by-2026/
36 https://www.chathamhouse.org/events/all/conference/security-and-defence-2026
37 https://www.linkedin.com/pulse/future-european-defence-2026-how-innovation-investment-redefining-37sac/
38 https://commission.europa.eu/topics/defence/future-european-defence_en
