Rusya-Ukrayna Savaşında Barış Anlaşmasında Kiev’in Zorlu Yol Ayrımı: Toprak Egemenliği ve Müttefik Silah Yardımları
“Ukrayna’nın barışa ihtiyacı var ve Ukrayna dünyada hiç kimsenin diplomasiyi altüst ettiğimizi söyleyememesi için elinden geleni yapacak. ” [1] “Halkımız bu savaşın gerçekten bitmesini istiyor. Elbette güçlüyüz ama en güçlü metal bile kırılabilir. Bunu unutmayın,” [2]“Şimdi Ukrayna çok zor bir seçimle karşı karşıya kalabilir. Ya onurunu kaybetmek ya da kilit bir ortağı kaybetme riski (var).”[3]
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski[4]
ABD Başkanı Donald Trump’ın Ukrayna’da savaşı sonlandırmak için önerdiği barış planıyla ilgili müzakereler sürüyor. Trump’ın ortaya koyduğu 28 maddelik plan, Kremlin’in uzun süredir talep ettiği savaşın sona ermesi karşılığında Kiev’e toprak vermesi, askeri gücünün sınırlanması ve NATO’ya katılmama sözü vermesi yönünde baskı yapıyor.[5] Kiev’in önemli tavizler vermesini öngören 28 maddelik plan Ukrayna tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Bazı uzmanlar, Trump’ın planının yalnızca Moskova’yı kayırdığını ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i NATO’ya saldırmaya teşvik edeceğini iddia etmişlerdir. [6] Amerika Birleşik Devletleri, Rusya-Ukrayna savaşını sona erdirme önerisinin 28 maddesinin tamamını Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’ye açıklamıştır. [7] Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaşın kalıcı bir çözüme kavuşması için, üzerinde anlaşılan toprak sınırları boyunca bir ateşkes; Ukrayna için güvenlik ve Rusya Ukrayna topraklarını belirsiz bir süre işgal etmeye devam etse bile Ukrayna egemenliğinin devam etmesi gerekiyor. Bu unsurlar, çarpıtılmış ve uygulanamaz biçimlerde de olsa ve bazen aynı belgedeki diğer hükümlerle çelişse de ABD taslağında mevcut. Ancak bunlar mevcut ve diplomatların da dediği gibi dil üzerinde çalışılabilir.[8]ABD Başkanı Donald Trump tarafından desteklenen 28 maddelik taslak plan, Ukrayna’nın Kırım’ı ve Donbas bölgelerini Rusya’ya devretmesini ve ABD’nin güvenlik garantileri karşılığında NATO hedeflerinden kalıcı olarak vazgeçmesini gerektiriyor. Rusya ise doğu Ukrayna’nın bazı kısımlarını elinde tutması ve küresel ekonomiye yeniden entegre olması karşılığında Ukrayna’yı veya Avrupa’nın geri kalanını işgal etmeme sözünü yasalaştıracak.[9] Trump yönetimi yetkililerinin Moskova’ya tek taraflı tavizler teklif ettiği ve Ukrayna’yı eleştirdiği ani yorumlarının ardından, ABD’nin Ukrayna’ya verdiği destek son haftalarda şüpheye düşürmüştür. [10] Zelenski, ABD öncülüğündeki barış sürecinde Ukrayna’nın çıkarlarına ihanet etmeyeceğini belirtmiştir. Ukrayna planı reddetmedi ancak Rusya’nın işgal ettiği toprakların egemenliği ve tanınmaması konusunda ısrar etmemektedir. Rusya ayrıca Ukrayna’nın askeri büyüklüğüne ilişkin kısıtlamalar da içeren planda revizyonlar talep edebilir. Taslak teklif, mevcut haliyle onaylanması halinde Ukrayna’nın fiilen topraklarının yüzde 20’sinden fazlasını terk etmek zorunda kalacağını ve askeri gücünün sınırlandırılması ve NATO’ya katılımın anayasal olarak yasaklanması gibi önemli tavizler vereceğini gösteriyor. [11] Nitekim, Ukrayna’nın Birleşmiş Milletler Daimî Temsilci Yardımcısı, Kiev’in Rusya ile müzakerelerde egemenlik veya toprak konusunda hiçbir kırmızı çizgiyi aşmayacağını belirterek, ABD tarafından hazırlanan barış teklifine ihtiyatla yaklaşarak, “Ukrayna bu savaşı sona erdirmek için anlamlı müzakerelere girmeye hazır olsa da kırmızı çizgilerimiz açık ve sarsılmazdır,” dedi. “Rusya Federasyonu tarafından geçici olarak Rus olarak işgal edilen Ukrayna toprakları hiçbir zaman resmi veya başka bir şekilde tanınmayacaktır. Topraklarımız satılık değildir.” açıklamasında bulunmuştur. [12]
Bu minvalde, aşağıdaki temel soruların, Avrupa ve dünya kamuoyunun gündemini meşgul edebileceği varsayılmaktadır:
- ABD Lideri Trump’ın baskısı, Ukrayna Savaşı’nın onurlu ve kabul edilebilir uluslararası hukuk bağlamında meşru bir barış anlaşması ile ne yönde sonuçlandırabilir?
- Rusya ile Avrupa ve NATO arasında güven ortamı yeniden tesis edilebilir mi?
- SSBC sonrasında, G-7 Üyesi Moskova, 2026’da Batı ile normalleşme sürecine girmeyi, Çin ile ortaklığa tercihe der mi?
- Putin, Ukrayna Barış Anlaşması ile stratejik planlarında değişime gider mi?
- Ukrayna Barışı, kalıcı olur mu? 1919 Versay ve 1939 Berlin Anlaşması örneklerinde olduğu üzere, yenir savaşın bekleme odası olabilir mi?
- Seçimler sonrasında, 202 İlk Baharında, Yeni Kiev Yönetimi Moskova ile cephede çarpışamamak için daha fazla Batı savaş uçağı ve İHA, füze üretimi i.in düğmeye basar mı?
- Türkiye için, en önemli sonuç, 1936 Montreux Sözleşmesi gereği, Türk Boğazları yeniden uluslararası deniz trafiğine açılarak, Deniz Hukuku ve IMO kuralları gereğinde deniz seyrüsefer güvenliği kıyıdaş devletler tarafından icra edilir mi?
- Son tahlilde, Ateşkes Anlaşması için, tarihi Zirveye İstanbul ev sahipliği yapar mı?
1986 Reykjavik ve 2025 Alaska Zirveleri Sonrasında Ukrayna Barışına Giden Uzun Yolculuk
Ronald Reagan ve Mihail Gorbaçov arasında 11-12 Ekim 1986 tarihlerinde gerçekleşen Reykjavik Zirvesi, nükleer güçlerin liderlerinin nükleer silahların tamamen ortadan kaldırılması konusunda anlaşmaya varmak için neredeyse başarılı bir girişim olarak tarihe geçmiştir. Mihail Gorbaçov ve Ronald Reagan, Soğuk Savaş’ın sonunu hazırlayan Reykjavik Zirvesi, tarihte, Avrupa güvelik mimarinin yeniden çizilmesi, SSCB ve Varşova Paktı’nın tasfiyesi, NATO ve AB’nin genişlemesi ile neticelenmiştir. [13] Ancak, geçen 40 yıl sonra, ABD Ukrayna Savaşını bitirmek için farklı bir arabulucu rolü ile Avrupa masasına geri dönmüştür. Donald Trump, Nobel Barış Ödülü’nü kazanmayı çok istiyor ancak Rusya’nın Ukrayna işgalini sona erdirmek için hazırladığı 28 maddelik yeni plan kabul edilirse, komitenin konuyu yeniden değerlendirmesi gerekecek.[14] Hatırlanacağı üzere, Ukrayna’nın 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanması sırasında, Ukrayna dünyanın en büyük üçüncü nükleer cephaneliğine sahipti; bu cephanelikte tahmini 1.900 stratejik savaş başlığı, 176 kıtalar arası balistik füze (ICBM) ve 44 stratejik bombardıman uçağı bulunuyordu. 1996 yılına gelindiğinde Ukrayna, ekonomik yardım ve güvenlik güvenceleri karşılığında tüm nükleer savaş başlıklarını Rusya’ya iade etmişti ve Aralık 1994’te Ukrayna, 1968 Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’na (NPT) taraf nükleer silahsız bir devlet oldu. Ukrayna, Lizbon Protokolü’nü 23 Mayıs 1992’de imzaladı. Protokol, Belarus, Kazakistan ve Ukrayna’daki nükleer silahların Rusya’ya iade edilmesini amaçlıyordu. Ukrayna’ya yönelik güvenlik taahhütlerini sağlamlaştırmak için Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve Birleşik Krallık, 5 Aralık 1994’te Budapeşte Güvenlik Teminatları Muhtırasını imzaladılar. Helsinki Anlaşmaları ilkelerine uygun bir siyasi anlaşma olan muhtıra, Ukrayna topraklarına veya siyasi bağımsızlığına yönelik tehdit veya güç kullanımına karşı güvenlik güvenceleri içeriyordu. Ülkeler, Ukrayna’nın egemenliğine ve mevcut sınırlarına saygı göstermeyi taahhüt ettiler. Belarus ve Kazakistan için de paralel muhtıralar imzalandı. Buna karşılık Ukrayna, 5 Aralık 1994’te nükleer silah sahibi olmayan bir devlet olarak NPT’ye resmen katıldı. Bu adım, START’ın onaylanması için nihai koşulu yerine getirdi ve aynı gün, START’a taraf beş devlet onay belgelerini teati ederek anlaşmayı yürürlüğe koymuştur. [15] Rusya Güvenlik Konseyi toplantısında Başkan Putin, Trump’ın barış girişiminin 15 Ağustos’ta Alaska’da düzenlenen zirve öncesinde ABD’li yetkililerle görüşüldüğünü, zirvede Washington’ın Moskova’dan taviz vermesini ve “esneklik göstermesini” istediğini söyledi. Alaska’daki toplantının temel amacı, Anchorage’daki müzakereler sırasında, bazı zorlu konulara rağmen bu önerilere katıldığımızı ve bize sunulan esnekliği göstermeye hazır olduğumuzu teyit etmemizdi” demiştir. Moskova’nın Alaska zirvesi öncesinde Çin, Hindistan, Kuzey Kore, Güney Afrika, Brezilya ve CSTO üyeleri de dahil olmak üzere “Küresel Güney’deki tüm dost ve ortaklarına” bilgi verdiğini ve herkesin potansiyel anlaşmaları desteklediğini söylemiştir. [16]
Trump yönetiminin Ukrayna’yı Rusya’ya büyük tavizler vermeyi öngören 28 maddelik bir barış planını benimsemeye zorlamasıyla Ukrayna önümüzdeki günlerde zor bir kararla karşı karşıya kalacak. Bu tavizler arasında, Rus güçlerinin şu anda işgal etmediği toprakların kontrolünden vazgeçmek ve bazı silahları terk etmesini öngörüyor. Ayrıca, bazı kritik ABD askeri yardımlarının geri çekilmesini de içeriyor. Öneri kapsamında Rusya, Ukrayna’nın sanayi merkezi olan ve Donetsk ile komşu Luhansk bölgelerinden oluşan doğu Donbas bölgesinin tamamının etkin kontrolüne sahip olacak. Ancak Ukrayna, bölgenin bir kısmını hâlâ elinde tutuyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, işgalin temel hedefinin Donbas’ın ele geçirilmesi olduğunu belirtmiştir.[17] ABD özel temsilcisi Steve Witkoff, müttefiklerin savaştan zarar görmüş ülkeye uzun vadeli askeri destek sağlamayı ve çatışma sona erdikten sonra da Amerikan desteğinin devam etmesini sağlamayı amaçladığı bir ortamda, Ukrayna’ya yönelik güvenlik garantilerini görüşmek üzere Paris’te Avrupalı liderlerle bir araya gelmiştir. [18] Trump’ın en üst düzey Rusya-Ukrayna temsilcisi Steve Witkoff tarafından desteklenen plan 28 madde içeriyor. Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’ye Şükran Günü’ne kadar planı kabul etmesi ya da Moskova’nın işgalci ordusuna karşı ABD desteğini kaybetmesi için baskı yapıyor. Avrupa şimdiye kadar planı reddetti ve Zelenski kendini bir kez daha zor bir durumda bulmuştur. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Ukrayna’da herhangi bir Avrupa “güvence” gücünün ABD’nin desteğine ihtiyaç duyduğunu vurguladılar. [19] Donald Trump ve Vladimir Putin, Volodimir Zelenski’ye perşembe gününe kadar barış planını kabul etmesi gerektiğini, aksi takdirde yenilgiyle karşı karşıya kalacaklarını iler sürmüşlerdir.[20] Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, “Ukraynalılar barış istiyor; herkesin egemenliğine saygılı, adil bir barış, gelecekteki saldırılarla sorgulanamayacak kalıcı bir barış,” dedi. “Ancak barış bir teslimiyet olamaz.” açıklamasında bulunmuştur. [21]
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, savaşa son verebilecek ABD’nin “barış planı” üzerinde çalıştıklarını kaydederek, ülkesinin milli çıkarlarına “asla ihanet etmeyeceğini” söyledi. Açıklamanın ardından ABD Başkanı Trump, savaşın sonlandırılması için öne sürülen barış planını kabul etmesi için Ukrayna’ya 27 Kasım tarihine kadar müddet tanıdığını açıklamıştır. Öte yandan Rusya Devlet Başkanı Putin, barış planına yeşil ışık yaktı. Söz konu planın 28 maddeden oluştuğuna dikkati çeken Zelenski, “Şimdi Ukrayna çok zor bir seçimle karşı karşıya kalabilir. Ya onurunu kaybetmek ya da kilit bir ortağı kaybetme riski (var).” yorumunda bulunmuştur. Bu planın Ukrayna için “ağır” maddeler içerdiğini kaydeden Zelenski, “Ya ağır 28 madde, ya da son derece ağır bir kış. Şimdiye kadarki en zorlu kış ve daha fazla riski (kabul etmek zorunda kalabiliriz). Özgürlük, onur ve adalet olmadan bir hayat ve daha önce iki kez saldırmış birine güvenmek.” dedi.[22] Putin, Ukrayna’yı plana karşı çıkmakla ve gerçekçi olmamakla suçlarken, bunun “nihai bir barış anlaşmasının temelini oluşturabileceğini” ileri sürmüştür. Putin, planı, ağustos ayında Başkan Donald Trump ile Alaska zirvesi öncesinde ABD ile görüşülen planın “yeni bir versiyonu” ve “modernize edilmiş bir planı” olarak nitelendirdi ve Moskova’nın planı aldığını belirtmiştir. Rus lider, “Bunun da nihai bir barış anlaşmasının temelini oluşturabileceğine inanıyorum” demiştir. Putin, “Ukrayna buna karşı. Görünüşe göre Ukrayna ve Avrupalı müttefikleri hâlâ yanılsama içinde ve Rusya’ya savaş alanında stratejik bir yenilgi yaşatma hayali kuruyorlar,” açıklamasında bulunmuştur. [23]
Trump’ın Planı Savaşa Son Verir mi?
Plan, Ukrayna’nın Rusya’ya toprak vermesini öngörüyor; Kiev bunu defalarca reddetti ancak aynı zamanda NATO üyeliğine giden yolu tıkayacak. Başkan Donald Trump’ın Ukrayna’daki savaşı sona erdirme planı, Rusya’ya toprak verilmesini ve Kiev’in ordusunun boyutunun sınırlandırılmasını içeriyor. Taslakta, ABD’nin güvenlik garantileriyle Ukrayna’nın egemenliğinin teyit edilmesi, Ukrayna silahlı kuvvetlerine sınırlama getirilmesi, Ukrayna’nın NATO’ya katılmayacağına dair anayasal bir taahhüt, dondurulmuş Rus varlıklarından çekilen yeniden inşa fonları, Rusya’ya yönelik yaptırımların aşamalı olarak hafifletilmesi ve uluslararası denetimli toprak düzenlemeleri yer alıyor.[24] 28 maddelik planda, Ukrayna’nın Kırım, Luhansk ve Donetsk’in tamamını Rusya’ya devretmesi gerektiği belirtiliyor; ancak Ukrayna, Donetsk’in üçte birini hâlâ kontrol ediyor. Herson ve Zaporijya, mevcut çatışma hatları boyunca dondurulacak. Dondurulan Rus varlıklarının bir kısmı Ukrayna’nın yeniden inşasına aktarılacak, Rusya’ya yönelik yaptırımlar kaldırılacak ve Moskova ile Washington bir dizi “uzun vadeli” ekonomik anlaşmaya varacak.[25]
28 maddelik önerilen planın şu şekilde hayata geçmesi planlanıyor:
Derhal ateşkes: Her iki taraf da anlaşmayı kabul ederse, plan hemen yürürlüğe girecek.
Ukrayna topraklarını devredecek: Ukrayna işgal altında olmayan bazı toprakları Rusya’ya devredecek. Rusya ayrıca işgali altındaki Kırım, Donetsk ve Luhansk topraklarının büyük bir kısmını elinde tutacak ve bu bölgeler ABD tarafından fiili Rus toprağı olarak tanınacak. Herson ve Zaporijya bölgeleri ise mevcut cephe hatları boyunca dondurulacak.
Ukrayna NATO üyesi olmayacak: Kiev, anayasasında yer alan NATO’ya katılma isteğinden vazgeçecek. Ancak AB üyesi olma yolu açık kalacak. Ukrayna’nın NATO’ya girişi yasaklanacak, uzun menzilli silah bulundurması engellenecek, yabancı birliklere ev sahipliği yapması engellenecek, yabancı diplomatik uçakların inişine izin verilmeyecek ve ordusu etkisizleştirilecek, yarıdan fazla küçültülecek.
Kiev için askeri sınır: Ülkenin ordusunun büyüklüğü 600 bin kişiyle sınırlandırılacak.
ABD’den güvence: Rusya Ukrayna’yı yeniden işgal ederse, bu “kararlı ve koordineli bir askeri müdahaleyi ve Moskova’ya yönelik yaptırımların yeniden uygulanmasını tetikleyecek.
Ukrayna seçimleri: Seçimlerin 100 gün içinde yapılması gerekecek. Ukrayna’da başkanlık seçimlerinin 2024’te yapılması planlanıyordu ancak savaş nedeniyle ertelendi.
Ekonomik güvenceler: Plan, ekonomisi yıllarca süren savaştan zarar gören Ukrayna için bir toparlanma planı öngörüyor. Dondurulmuş Rus varlıklarından yaklaşık 100 milyar dolar Ukrayna’ya aktarılacak ve Rusya, işgalin başlamasından bu yana uygulanan ağır yaptırımların kaldırılması için müzakerelere başlayacak.[26] Karşılığında Rusya bir daha saldırmayacağına dair söz verecek ve küresel ekonomiye yeniden entegrasyon hakkı tanınacak. Bu kapsamda, her bir vaka için ayrı ayrı ele alınacak olası yaptırımların hafifletilmesi ve G7’ye geri dönme daveti de yer alacak.[27]Trump’ın savaşı sona erdirme çabası, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in saldırganlığı nedeniyle ödüllendirici olarak görülebilecek herhangi bir anlaşmaya karşı çıkması muhtemel Avrupalı liderlerle kendisi arasında bir ayrışmaya yol açabilir ve bu durum Trump’ı mağlup etmekten ziyade cesaretlendirebilir.[28]
Avrupa Ülkelerinin Plana Yaklaşımları
Avrupalı ve Ukraynalı yetkililer ise bunun bir “teslimiyet” anlamına geldiğini ileri sürmüşlerdir. Ukrayna sivil toplumunun tepkisi ezici bir çoğunlukla olumsuz oldu. Ukrayna kamuoyu, planı tek taraflı ve Ukrayna’nın tam bir teslimiyeti anlamına geldiği gerekçesiyle çeşitli şekillerde reddetti. Öte yandan, Ukraynalı yetkililer, planın Rusya’nın maksimalist taleplerini yansıttığını ve daha önce vazgeçilen tavizleri yeniden canlandırdığını belirtmektedirler. Ukrayna’nın enerji durumu nedeniyle müzakereler acil olarak değerlendirilmektedir. Ukraynalı yetkililer ve milletvekilleri, öneriyi gerçekçi olmayan ve tehlikeli olarak nitelendirerek, bunun sivillere zarar verebileceği ve Rusya’yı cesaretlendirebileceği uyarısında bulunmuşlardır. [29] Muhalefetteki Avrupa Dayanışma Partisi Milletvekili Volodymyr Ariev, sızdırılan planın “teslimiyet ve ihanet planı” gibi göründüğünü ve “Ukrayna ile AB’nin çıkarlarını yansıtmaktan tamamen uzak” olduğunu belirtmiştir. Ariev, Zelenski’nin bunu kabul etmesi halinde toplumun bir kesiminin bunu reddedeceğini, bunun da iç çatışmalara yol açabileceğini düşünmektedir. [30] Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Başbakanı Friedrich Merz ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer de dahil olmak üzere Batılı müttefikler, dayanışma göstergesi olarak Zelenski ile görüştü. Kiev’e desteklerini yineleyen liderler, çatışmayı sona erdirmek için varılacak herhangi bir anlaşmanın gerçekten adil olması ve Ukrayna’nın kırmızı çizgilerini de hesaba katması gerektiğini belirtmişlerdir. Ukrayna’nın birkaç büyük şehri terk etmesini öngören Trump önerisinin aksine, mevcut temas hattının toprak görüşmeleri için “başlangıç noktası” olması gerektiğini belirttiler. Metnin ayrıca Avrupa ve Ukrayna’nın uzun vadeli çıkarlarını da dikkate alması gerektiğini vurguladılar. [31] AB Dış Politika Şefi Kaja Kallas, 27 ülkeden oluşan bloğun dışişleri bakanlarının Brüksel’deki toplantısının başında yaptığı konuşmada, “Herhangi bir planın işe yaraması için Ukraynalılar ve Avrupalıların desteğine ihtiyaç var” açıklamasında bulunmuştur. [32]
Kallas, “Hepimiz bu savaşın bitmesini istiyoruz, ancak nasıl biteceği önemli. Rusya’nın işgal ettiği ülkeden hiçbir taviz almaya yasal hakkı yok,” “Bu, herkes için çok tehlikeli bir an.” görüşünü öne sürmüştür. [33]İngiliz başbakanı “adil ve kalıcı bir barış” çağrısında bulundu. “Amerika başkanının istediği bu. Hepimizin istediği bu ve bu yüzden bulunduğumuz noktadan bu amaca doğru ilerlememiz gerekiyor. Ancak Ukrayna’nın kendi egemenliği altında geleceğini belirlemesi gerektiği ilkesi temel bir ilkedir.” demiştir. [34] İngiltere’nin eski Savunma Bakanı Ben Wallace ise yaptığı açıklamada, “Kiev, ABD istihbaratı olmadan da idare edebilir… Dünya ilerledi ve çeşitli veri kaynaklarından istihbarat toplama yeteneği çok daha mümkün.” açıklamasında bulunmuştur. [35]
ABD Yaklaşımı ve Ateşkes Önerisi
Beyaz Saray Özel Kalem Müdür Yardımcısı Stephen Miller, teklifle ilgili olarak Trump’ın “Ukrayna-Rusya savaşında bir anlaşmaya varmak, böylece Avrupa’da barış sağlamak ve çok sayıda masum insanın öldürülmesine ve katledilmesine son vermek” istediğini vurgulamıştır. [36] Sözcü ayrıca, “Bu plan, yıllarca süren yıkıcı bir savaşın ardından, her iki tarafın da vermesi gerekenden fazlasını kazandığı en iyi kazan-kazan senaryosunu bulmak için durumun gerçeklerini yansıtacak şekilde hazırlandı.” demiştir. [37]Washington’ın Ukrayna üzerindeki baskısı, Trump’ın mart ayında Kiev’e silah ve istihbarat paylaşımını geçici olarak kesmesinden bu yana görülmemiş bir seviyeye ulaşmıştır. ABD Kara Kuvvetleri Komutanı Dan Driscoll liderliğindeki üst düzey ABD askeri yetkililerinden oluşan bir heyet Kiev’de Zelenski ile görüştü. Trump, Vance’in arkadaşı ve eski sınıf arkadaşı olan Driscoll’u yeni “özel temsilcisi” olarak atamıştır. ABD kaynakları, Amerikalı generallerden oluşan grubun Kremlin ile “barış planını” görüşmek üzere Moskova’ya uçmasının muhtemel olduğunu açıklamışlardır. Beyaz Saray, yaptığı açıklamada, ABD Başkanı Donald Trump’ın desteklediği, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını sona erdirme planının her iki taraf için de “iyi” olduğunu belirterek, bunun Moskova’nın birçok talebini yansıttığı yönündeki endişeleri reddetti.[38] ABD Başkan Yardımcısı JD Vance, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını sona erdirmek için yapılacak herhangi bir planın Ukrayna’nın egemenliğini koruması ve her iki ülke için de kabul edilebilir olması gerektiğini, ancak ABD’nin Kiev’e daha fazla para veya silah verip Moskova’ya daha fazla yaptırım uygularsa, Ukrayna’nın kazanabileceğini düşünmek “bir hayal” olduğunu ifade etmiştir. [39]
Planın Rusya Penceresi Bir Zafer Olarak Kabul Edilir mi?
Kremlin, tüm savaş hedeflerine diplomatik veya askeri yollarla ulaşmayı amaçladığını sürekli olarak yinelemiş ve Ukrayna’ya karşı daha sonraki bir tarihte yeni bir saldırganlığı meşrulaştırmak için bilgi koşulları belirlemiştir. Rus yetkililer ayrıca, Ukrayna’nın yasadışı olarak ilhak ettiği beş bölgenin ötesindeki işgali için de saldırganlığı meşrulaştırmak üzere bilgi koşulları belirlemiştir. Bu bildirilen plan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, Rusya’nın askeri ve ekonomisinin Batı’nın Ukrayna’ya verdiği desteğin ötesine geçebileceği varsayımına dayanan zafer teorisine boyun eğecek ve Kremlin’in, Ukrayna ve diğer yerlerdeki maksimalist hedeflerine asgari uluslararası sonuçlarla ulaşabileceği inancını güçlendirecektir. Bu nedenle Rusya, Ukrayna’da Rusya’yı büyük ölçüde kayıracak savaş hatlarında kendi seçtiği bir zamanda, kanlı, dinlenmiş ve yeniden yapılandırılmış bir orduyla Ukrayna’ya karşı yeni bir saldırı başlatma olasılığı yüksektir.[40]
Vladimir Putin, Ukrayna’nın ABD’nin savaşı sona erdirme planını kabul etmemesi halinde gerçekçi davranmayacağını belirterek, “Ukrayna buna karşı. Görünüşe göre Ukrayna ve Avrupalı müttefikleri hâlâ yanılsama içinde ve Rusya’ya savaş alanında stratejik bir yenilgi yaşatma hayali kuruyorlar.” dedi. Rusya Devlet Başkanı’nın olumlu tepkisi, Avrupalı ve Ukraynalı yetkililerin anlaşmanın bir “teslimiyet” anlamına geldiği yönündeki görüşlerini güçlendiriyor. Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi’ne hitap eden Putin, 28 maddelik planı, ağustos ayında Donald Trump ile Alaska zirvesi öncesinde ABD ile görüşülen planın “yeni bir versiyonu” ve “modernize edilmiş bir planı” olarak nitelendirdi ve Moskova’nın planı aldığını söyledi. Putin, planın “nihai bir barış anlaşmasının temelini oluşturabileceğini” belirtmiştir. Bu minvalde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin:’’ Alaska’daki görüşmelerin ardından[41] Amerikan tarafında bir duraklama yaşandığını görüyoruz ve bunun Ukrayna’nın Başkan Trump tarafından önerilen barış planını fiilen reddetmesiyle bağlantılı olduğunu anlıyoruz. Sanırım tam da bu nedenle, özünde 28 maddeden oluşan güncellenmiş bir plan olan yeni bir versiyon ortaya çıktı.’ açıklamasında bulunmuştur. [42] Ruslar yıllardır süren izolasyon, baskı, kayıp ve artan ekonomik sıkıntılarla başa çıkmak zorunda. Enflasyon %10’da seyrederken, Ruslar en temel ihtiyaçlarının (gıda, kamu hizmetleri, ilaç ve gaz) maliyetlerini karşılamakta zorlanıyor. Hükümetin bütçesi de daha iyi durumda değil: Açık, kısmen petrol ve gaz gelirlerindeki yıllık yaklaşık %30’luk düşüş nedeniyle, hükümetin bu yılki hedefini çoktan aştı.[43]
Rusya için plan, yaptırımların kaldırılmasının her bir vaka bazında ele alındığı, küresel ekonomiye aşamalı bir yeniden entegrasyonu (Madde 13) öngörüyor. ABD, enerji, doğal kaynaklar, altyapı ve Arktika’da nadir toprak metallerinin çıkarılması gibi alanlarda Rusya ile uzun vadeli bir ekonomik iş birliği anlaşması yapmayı taahhüt edecek. Rusya, önemli bir diplomatik jest olarak G8’e yeniden katılmaya davet edilecek. Dondurulmuş fonların kullanımı önemli bir işlem unsurudur (Madde 14): Dondurulmuş Rus varlıklarından 100 milyar dolar, ABD öncülüğündeki Ukrayna’nın yeniden inşası çabalarına yatırılacak ve ABD kârın yüzde 50’sini alacak. Avrupa’nın daha sonra bu yeniden yapılanma fonuna 100 milyar dolar daha katkıda bulunması bekleniyor. Dondurulmuş Avrupa fonlarının geri kalanı çözülecek ve dondurulmuş Rus varlıklarının geri kalanı, bağları güçlendirmeyi ve gelecekteki çatışmalara karşı caydırıcı bir etki yaratmayı amaçlayan ortak bir ABD-Rusya yatırım aracına yatırılacak. Son maddeler, çatışmanın sona erdirilmesi ve yaptırımların uygulanmasının sağlanması mekanizmalarını ele almaktadır. Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya, START I Antlaşması (Madde 17) da dahil olmak üzere nükleer silahların yayılmasının önlenmesi ve kontrolüne ilişkin anlaşmaları uzatmayı kabul edecek ve Ukrayna nükleer olmayan bir devlet olarak kalmayı kabul edecektir (Madde 18).Rusya, Avrupa ve Ukrayna’ya yönelik saldırmazlık politikasını resmen yasalaştıracaktı (Madde 16).Zaporizhia Nükleer Santrali, IAEA gözetiminde yeniden faaliyete geçirilecek ve üretilen elektrik Rusya ve Ukrayna arasında eşit olarak, 50:50 oranında dağıtılacak (Madde 19).Sosyal ve kültürel konularda (Madde 20), her iki ülke de anlayış ve hoşgörüyü teşvik eden eğitim programlarına bağlı kalmaktadır. Ukrayna, özellikle dini hoşgörü ve dilsel azınlıkların korunması konusunda AB kurallarını benimseyecek ve her iki taraf da medya ve eğitime yönelik ayrımcı uygulamaları kaldıracaktır. En önemlisi, tüm Nazi ideolojisi ve faaliyetleri reddedilmeli ve yasaklanmalıdır. Çözüm bekleyen sorunları çözmek, tüm kalan tutuklu ve cenazelerin ‘herkes için herkes’ temelinde değişimini sağlamak, sivil tutukluların ve rehinelerin (çocuklar dahil) iadesini sağlamak ve aile birleştirme programını uygulamak için bir insani komite kurulacaktır (Madde 24). Ayrıca Rusya, Ukrayna’nın Dinyeper Nehri’ni ticari olarak kullanmasını engellememeyi kabul ediyor ve Karadeniz üzerinden tahılın serbest taşınması konusunda anlaşmalar yapılacak (Madde 23).[44] Rusya’nın küresel ekonomiye kademeli olarak yeniden entegre olması, yaptırımların aşamalı olarak kaldırılması ve enerji, altyapı, yapay zekâ ve nadir toprak elementleri projelerinde ABD-Rusya iş birliğinin başlatılması çağrısında bulunuyor. Rusya, sonunda şu anki G7’ye geri dönecektir.[45] Kremlin, ABD-Rusya ilişkilerini normalleştirmek için ABD’den taviz koparmak amacıyla ekonomik teşvikler ve nükleer tehditleri bir arada kullanmaya devam ediyor; ancak savaşı sona erdirmek için karşılıklı tavizler vermiyor.
Muharebe Alanındaki Son Durum ve Rus Ordusunun Taarruzları
2025 yılında Ukrayna’da yaşanan savaş, doğu cephelerinde yaşanan durgunluk ve özellikle insansız hava araçlarının yoğun kullanımıyla teknolojik etkinin yoğunlaşmasıyla karakterize edildi ve bu da çatışmanın niteliğinde köklü bir dönüşüme yol açtı. Rusya, ilhak ettiği tüm bölgeleri tam olarak kontrol altında tutmasa da Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia, Kherson ve Kırım üzerinde kontrolünü sürdürürken, ana operasyonlar operasyonel ağırlık merkezleri haline gelen Pokrovsk ve Kostyantynivka’da yoğunlaşmıştır.
Rusya, sayısal ve teknolojik üstünlüğünü güçlendirmiş, insansız hava araçlarıyla desteklenen küçük gruplarla sızma ve saldırı taktiklerini uyarlayarak sınırlı ilerlemeler kaydetmiş, ancak yüksek insani kayıplar ve Ukrayna’nın önemli direnişiyle karşı karşıya kalmıştır. Öte yandan Ukrayna, ciddi seferberlik ve yıpranma sorunlarıyla karşı karşıya olmasına rağmen, akıllı kentsel savunma, yerel karşı saldırılar ve Rus askeri ve enerji altyapısını hedef alan ve etkinliği giderek artan seçici insansız hava aracı saldırıları ile Rus saldırısını yavaşlatmayı başarmıştır. Cephe hatlarının genellikle belirsiz olduğu, saldırı yönlerinin sıklıkla net olmadığı ve neler olup bittiğine dair bilgilerin çoğu zaman şüpheli veya oldukça karmaşık olduğu bir savaşta, çatışmanın stratejik dinamikleri cephedeki savaşçıların yıpranması, arka cephedeki hedeflere yönelik saldırılar ve savaş üretiminin endüstrileşmesi ile belirlenir.[46] Rus Ordusu, muhtemelen yaklaşık bir yıldır en iyi konumunda. Geçtiğimiz yazdan beri büyük bir öneme ve büyük bir stratejik öneme sahip olan ve uğruna çetin bir mücadele verilen, çatışmalarla dolu doğu askeri merkezi Pokrovsk’u ele geçirmelerine haftalar, hatta günler kaldı. Kuvvetleri şehrin güney sınırlarında bulunuyor ve eğer ele geçirirlerse, başkent Kiev’e yaklaşmadan önce Ukrayna kontrolünde olan batı bölgelerinde birkaç önemli yerleşim merkeziyle karşılaşacaklar. Bu arazi çoğunlukla düz ve açık, hızlı bir ilerleme için ideal. Moskova ayrıca zırhlı araçlar kullanarak ve kuvvetlerini Zaporizhia şehrine tehlikeli bir şekilde yaklaştırarak, kış aylarında savunmasız kalacak açık ve düz bir bölgeyi ele geçirerek Zaporizhia bölgesinde de bir saldırı düzenlemiştir. [47]
Rus Genelkurmay Bşakanı Gerasimov Rus kuvvetlerinin savaş alanındaki neredeyse tüm cephelerde ilerlediğini iddia etmiştir. Gerasimov, Rus kuvvetlerinin Vovchansk’ın yüzde 80’inden fazlasını ve Pokrovsk’un %75’inden fazlasını ele geçirdiğini iddia etti. Ancak ISW, Rus kuvvetlerinin Vovchansk’ın %34’ünü ve Pokrovsk’un %46’sını ele geçirdiğini değerlendirmek için yalnızca kanıt gözlemledi. Rus Güney Kuvvetler Grubu Komutanı Korgeneral Sergey Medvedev, grubun genelkurmay başkanı olarak görev yaptıktan sonra komutanlığa atandığında, Rus kuvvetlerinin doğu ve güneydoğu Kostyantynivka’nın kontrolünü ele geçirdiğini ve orta bölgeyi temizlemeye başladığını iddia etti. Ancak ISW, Rusların güneydoğu Kostyantynivka’daki sınırlı bölgelere sızma girişimlerine dair yalnızca kanıt gözlemledi. Medvedev, Rus askeri komutanlığının Kostyantynivka’nın çoğunu Aralık 2025 ortasına kadar ele geçirmeyi planladığını belirtti. Putin, kesin tarihler belirlemenin önemli olmadığını, ancak Medvedev’in açıklamasının Rus askeri komutanlığının Ukrayna’nın ağır tahkimli Kale Kuşağı’nın güney ucunu hızla ele geçirme yeteneğine güvendiğini gösterme girişimi olduğunu söylemiştir. [48] Finlandiya’nın açık kaynaklı istihbarat kolektifi Black Bird Group’a göre, Rus birlikleri Eylül ayından bu yana güneydoğu Zaporizhia Oblastı’nda 15’ten fazla köyü ele geçirmiş, hava şartlarını ve Ukrayna’nın yetersiz insan gücünü kullanarak saldırılarını artırmış görünmektedir. [49]
Plan Avrupa’da Yeni Bir Güvenlik Mimarisi Getirebilir mi?
Planda, Ukrayna’nın “güvenilir güvenlik garantileri” alacağı, bunun da Orta Avrupa’nın herhangi bir anlaşmada talep ettiği bir şey olduğu ve Rusya’nın tekrar işgal etmesi halinde “kesin ve koordineli bir askeri yanıt” verileceği belirtiliyor.[50] Bununla birlikte bazı yaklaşımlara göre, Donald Trump’ın savaşı sona erdirme konusundaki istekliliği, başlı başına takdire şayan bir amaç olmasına rağmen, ABD başkanı Ukraynalıların dile getirdiği çok gerçek endişeden habersiz görünüyor. Bu endişe, Moskova tarafından fiilen dikte edilen “barış şartlarının” Ukrayna’nın, Başkan Putin daha fazlasını talep etmek için geri döndüğünde kendini yeterince savunamayacak duruma gelmesine yol açacağı yönünde. İngiltere’deki Chatham House düşünce kuruluşundan Tim Ash, “Rusya istediği her şeyi elde ediyor, Ukrayna ise pek bir şey elde edemiyor,” dedi. “Zelenskiy bunu kabul ederse, Ukrayna’da büyük bir siyasi, sosyal ve ekonomik istikrarsızlık bekliyorum.” demiştir. [51] Plan, teorik olarak Kiev’i korurken Moskova’nın uzun vadeli taleplerini karşılamak üzere tasarlanmış sıkı bir yeni güvenlik yapısının ana hatlarını çiziyor. Rusya’nın komşu ülkeleri işgal etmesinin beklenmediği ve NATO’nun daha fazla genişlememe taahhüdünde bulunması gerektiği açıkça belirtiliyor (Madde 3). (Madde 7). Ukrayna, NATO’ya katılımı anayasal olarak yasaklamalı ve NATO da tüzüğüne Ukrayna’nın gelecekte NATO’ya katılımını kalıcı olarak engelleyen bir hüküm ekleyerek karşılık vermelidir. Buna ek olarak, NATO Ukrayna’da asker konuşlandırmamayı kabul edecektir (Madde 8).
Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin büyüklüğü, mevcut 2,2 milyonluk gücünden (Madde 6) kesin olarak 600.000 personelle sınırlandırılacaktır. İttifakın doğu kanadında caydırıcılık sağlamak amacıyla, Avrupa savaş uçakları Polonya’da konuşlandırılacaktır (Madde 9). ABD, Ukrayna’ya kesin bir güvenlik garantisi sağlayacak (Madde 10) ve bu taahhüdünün karşılığını alacaktır. Rusya Ukrayna’yı işgal ederse, tüm küresel yaptırımlar yeniden yürürlüğe girecek ve yeni toprak düzenlemelerinin uluslararası alanda tanınması da dahil olmak üzere anlaşmanın tüm avantajları iptal edilecektir. Tam olarak uygulamaya konulmadan önce, Rusya ve NATO arasında ABD arabuluculuğunda yürütülecek bir diyalog, tüm güvenlik sorunlarını çözmeli ve gerginliğin azaltılması için gerekli koşulları yaratmalıdır (Madde 4), bu da Ukrayna’nın güvenilir güvenlik garantileri almasını sağlayacaktır (Madde 5). Ekonomik Entegrasyon ve Yeniden Yapılanma: Öneri, Ukrayna için önemli bir mali teşvik, Rusya için ise küresel ekonomiye geri dönüş yolu sunuyor. Ukrayna, AB üyeliğine derhal hak kazanacak ve başvuru süreci boyunca Avrupa pazarına kısa vadeli tercihli erişim elde edecektir (Madde 11).
Bu, teknoloji, veri merkezleri ve yapay zekâ gibi hızla büyüyen sektörlere odaklanan bir Ukrayna Kalkınma Fonu’nun kurulmasını da içeren Ukrayna için büyük bir küresel yeniden yapılanma paketiyle (Madde 12) birleşiyor. ABD ayrıca Ukrayna’nın doğalgaz altyapısının yeniden inşası, geliştirilmesi ve modernizasyonunda da öncülük edecek. Öte yandan, bazı yorumlara göre, Başkan Donald Trump’ın 28 maddelik planının geniş çapta sızdırılan taslağı, Kiev için korkunç bir geri adım niteliğinde. Barışa çalışıyormuş gibi görünmek isteyen Ruslar tarafından ortaklaşa tasarlandı ve Ukraynalılar ve Avrupalılar tarafından dolaşıma sokuldu. Metnin büyük bir kısmı, Rusya’nın 2022’de İstanbul’da yaptığı görüşmelerde, Ukrayna’nın daha büyük bir bölümünü elinde tuttuğu ve son üç yılın yavaş, çetin askeri utançlarının henüz önlerinde olduğu dönemde takındığı maksimalist tutumlara benzerlik arz etmektedir. Rusya’nın taleplerini alıp barış önerileri olarak sunuyor ve bu da Ukrayna için fiilen bir teslimiyet ültimatomu anlamına geliyor. Kabul edilirse, silahlı saldırganlığı ödüllendirecektir. İkinci Dünya Savaşı’ndan beri kutsal sayılan, açık ve çok geçerli nedenlerle fiili sınırların bile zorla değiştirilemeyeceği ilkesi, özgür dünyanın liderinin emriyle çiğnenmiş olacaktır.[52] Son olarak, anlaşma kanunlaştırıldıktan sonra Ukrayna 100 gün içinde seçim yapacak (Madde 25) ve çatışmaya dahil olan tüm taraflar savaş sırasındaki eylemleri için tam af alacak (Madde 26). Anlaşmanın tamamı yasal olarak bağlayıcı olacak ve uygulanması Başkan Trump başkanlığındaki bir Barış Konseyi tarafından izlenecek ve garanti altına alınacak. Konsey, ihlaller için yaptırımlar uygulayacak (Madde 27). Ateşkes, her iki taraf da anlaşmaya varılan noktalara çekilip uygulamaya başladıktan hemen sonra yürürlüğe girecek (Madde 28).[53]Johannesburg’da düzenlenecek G20 zirvesinde Ukrayna’nın müttefikleriyle bir araya gelmesi bekleniyo. G7 liderleri ve G20’den diğer liderler, Donald Trump’ın reddettiği Güney Afrika toplantısının aralarında anlaşmayı görüşecek. Zelenski’nin öneriye ne kadar direnebileceği veya ABD’nin askeri yardım ve istihbarat desteğini Kiev’in uyumunu sağlamak için baskı aracı olarak kullanması olasılığı belirsizliğini korumaktadır. Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi, 28 maddelik planın içeriği hakkında doğrudan bir yorumda bulunmadı ancak planın “halkımız için önemli olan temel ilkeleri özetlediğini” belirtti. Zelenski ve Trump’ın önerilen barış planını “önümüzdeki günlerde” görüşmeleri bekleniyor. [54] ABD Başkanı Donald Trump’ın desteklediği Ukrayna’daki savaşı sona erdirme planı, Kiev’i topraklarının büyük bir kısmını Rusya’ya devretmeye, askeri kapasitesini sınırlamaya ve NATO’ya katılmasını engellemeye zorlayacak izlenimi vermektedir.
KAYNAK: C4DEFENCE
KAYNAKÇA
1 https://timesofindia.indiatimes.com/world/europe/painful-concessions-zelenskyy-on-donald-trumps-28-point-russia-ukraine-peace-plan-whats-proposed/articleshow/125486086.cms
2 https://www.theguardian.com/world/2025/nov/21/zelenskyy-says-ukraine-faces-most-difficult-moment-as-trump-pushes-plan-to-end-war
3 https://www.hurriyet.com.tr/dunya/zelenskiyden-abdnin-baris-plani-yorumu-ukrayna-cok-zor-bir-secimle-karsi-karsiya-kalabilir-43027671.
4 https://www.theguardian.com/world/2025/nov/21/zelenskyy-says-ukraine-faces-most-difficult-moment-as-trump-pushes-plan-to-end-war
5 https://edition.cnn.com/2025/11/21/europe/ukraine-war-trump-plan-zelensky-intl?iid=cnn_buildContentRecirc_end_recirc&recs_exp=up-next-article-end&tenant_id=related.en
6 https://www.politico.eu/article/read-donald-trumps-latest-russia-ukraine-peace-plan/
7 https://www.aljazeera.com/news/2025/11/21/trumps-28-point-ukraine-plan-in-full-what-it-means-could-it-work
8 https://www.justsecurity.org/125365/ukraine-us-russia-peace-plan-options/
9 https://www.france24.com/en/europe/20251121-what-is-28-point-peace-plan-for-ukraine-war-russia
10 https://www.foreignaffairs.com/russia/ukraine-war-strategy-negotiations-thomas-wright
11 https://www.rferl.org/a/ukraine-russia-us-peace-plan-trump-putin-zelenskyy/33598281.html
12 https://www.kyivpost.com/post/64691
13 https://www.nti.org/analysis/articles/reykjavik-summit-legacy/
14 https://www.afr.com/world/europe/trump-s-secret-new-peace-plan-is-a-gift-for-putin-20251121-p5nha1
15 https://www.armscontrol.org/factsheets/ukraine-nuclear-weapons-and-security-assurances-glance
16 https://www.aa.com.tr/en/americas/putin-says-us-proposal-could-serve-as-basis-for-ukraine-settlement/3750524
17 https://www.pbs.org/newshour/world/u-s-and-russia-have-reportedly-drawn-up-a-plan-for-ukraine-eu-leaders-say-they-and-kyiv-must-be-involved.
18 https://foreignpolicy.com/2025/11/21/trump-ukraine-peace-plan-zelensky-response-russia-war/?tpcc=editors_picks&utm_source=Sailthru&utm_medium=email&utm_campaign=Editors%27%20Picks%20-%2011212025&utm_term=editors_picks
19 https://www.pbs.org/newshour/world/u-s-envoy-witkoff-meets-european-leaders-on-ukraine-security
20 https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/11/21/trump-putin-ukraine-peace-deal-deadline/?recomm_id=1aa032e3-6d1f-425a-b1f4-448417dd5c83
21 https://www.dw.com/en/trumps-peace-plan-for-ukraine-what-we-know-so-far/a-74828342
22 https://www.hurriyet.com.tr/dunya/zelenskiyden-abdnin-baris-plani-yorumu-ukrayna-cok-zor-bir-secimle-karsi-karsiya-kalabilir-430276717
23 https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-bomb-apartment-block-zaporizhzhia-
24https://www.aa.com.tr/en/americas/factbox-trumps-28-point-plan-to-end-russia-ukraine-war/3750098
25 https://news.sky.com/story/trumps-28-point-ukraine-peace-plan-in-full-including-land-kyiv-must-hand-to-russia-and-when-elections-must-be-held-13473491
26 https://www.bbc.com/turkce/articles/c5y4ye442ypo
27 https://www.politico.eu/article/read-donald-trumps-latest-russia-ukraine-peace-plan/
28 https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-peace-plan-europe-witkoff-33545b140c5bfbbc5e9061a739802e54
29 https://kyivindependent.com/us-pushes-ukraine-toward-capitulation-to-russia/.
30 https://kyivindependent.com/a-plan-of-capitulation-us-push-for-controversial-peace-plan-met-with-backlash-in-ukraine/
31 https://www.theguardian.com/world/2025/nov/21/zelenskyy-says-ukraine-faces-most-difficult-moment-as-trump-pushes-plan-to-end-war
32https://www.pbs.org/newshour/world/u-s-and-russia-have-reportedly-drawn-up-a-plan-for-ukraine-eu-leaders-say-they-and-kyiv-must-be-involved
33 https://www.reuters.com/world/europe/top-ukraine-security-official-denies-accepting-terms-trumps-peace-plan-2025-11-21/
34 https://www.theguardian.com/world/2025/nov/21/zelenskyy-says-ukraine-faces-most-difficult-moment-as-trump-pshes-plan-to-end-war
35 https://www.bbc.com/news/live/c6257wrx301t
36 https://www.pbs.org/newshour/world/u-s-and-russia-have-reportedly-drawn-up-a-plan-for-ukraine-eu-leaders-say-they-and-kyiv-must-be-involved
37https://kyivindependent.com/28-points-later-why-trumps-latest-peace-plan-for-ukraine-is-different/
38 https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/11/20/ukraine-ready-to-work-with-us-on-plan-to-end-war_6747663_4.html
39 https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-russia-trump-peace-plan-putin-zelensky-ceasefire-news-b2870333.html
40 https://understandingwar.org/research/russia-ukraine/russian-offensive-campaign-assessment-
41 https://www.theguardian.com/world/2025/nov/22/ukraine-war-briefing-putin-trump-deal-reaction
42 Russian Embassy in USA
43 https://www2.project-syndicate.org/commentary/putin-motivated-to-make-ukraine-peace-deal-with-trump-in-alaska-by-nina-l-khrushcheva-2025-E
44 https://politicsuk.com/decoding-the-controversial-28point-trump-peace-plan/
45 https://kyivindependent.com/28-points-later-why-trumps-latest-peace-plan-for-ukraine-is-different/
46https://www.defensa.gob.es/documents/2073105/2907072/la_guerra_en_ucrania_en_2025_dieeea64_eng.pdf/51a6aa1c-079c-de33-5e6f-5d68cdd28955?t=1760514866535
47 https://edition.cnn.com/2025/11/21/europe/ukraine-russia-trump-peace-analysis-intl?iid=cnn_buildContentRecirc_end_recirc&recs_exp=up-next-article-end&tenant_id=related.en
48 https://understandingwar.org/research/russia-ukraine/russian-offensive-campaign-assessment-november-21-2025/
49 https://kyivindependent.com/russia-likely-captured-over-15-villages-in-zaporizhzhia-oblast-since-september-osint-group-says/
50 https://www.nbcnews.com/world/ukraine/trump-peace-plan-proposal-end-russia-ukraine-war-rcna245096
51 https://www.staradvertiser.com/2025/11/21/breaking-news/ukraine-faces-difficult-choice-as-trump-pushes-peace-plan-deadline/
52 https://news.sky.com/story/trump-ukraine-peace-plan-is-a-surrender-ultimatum-for-zelensky-13473738
53 https://politicsuk.com/decoding-the-controversial-28point-trump-peace-plan/
54 https://www.cbc.ca/news/world/livestory/ukraine-russia-us-peace-deal-9.6985918
