Ülkemizde 6 Şubat günü saat 04.17’de Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde meydana gelen 7.7 büyüklüğünde ve aynı gün saat 13.24’te Elbistan ilçesinde yaşanan 7.6 büyüklüğündeki ikinci deprem ile bölgedeki 10 ilde yıkım gerçekleşti. Halen 10 Şubat 2023 günü akşam saatleri itibarıyla 19.318 vatandaşımızın öldüğü, 77.711 vatandaşımızın yaralı olduğu; ayrıca yıkılan bina sayısının 6 bin 444, yıkıldı ihbarı gelen bina sayısının ise 11 bin 302 olduğu açıklandı. Ayrıca 76.000 vatandaşımız bölge dışına tahliye edildi. Halen enkaz kontrol kaldırma çalışması yapılamayan bina sayısının çok olduğunu düşündüğümüzde bu rakamların artacağı gözükmektedir. Dualarımız oradaki vatandaşlarımızla beraber.

Bu depremle beraber ben sizlerin gündemine TAMP-Türkiye Afet Müdahale Planı’nı getirmek istiyorum. Ülkemizde afetlere karşı müdahale için AFAD yetkili kılınmıştır. 2016 yılından sonraki mevzuat değişiklikleri sonrası ‘’Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği’’ 23 Şubat 2022 tarihinde, bunu dikkate alarak hazırlanan TAMP ise 14 Eylül 2022 günü Sn. Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak yayımlanmıştır.

Bu plan, yani TAMP;

– Taktik yaklaşımla hazırlanmış olup afet ve acil durumlara ilişkin müdahale

çalışmalarında görev alacak, çalışma grupları ve koordinasyon birimlerine ait rolleri ve sorumlulukları tanımlamaktadır.

– Ayrıca, ulusal ve yerel boyutta afet ve acil durumlarda müdahale çalışmalarının nasıl yürütüleceğini ortaya koyan bir üst plan olarak muhtemel afet ve acil durumların türü ve ölçeğine göre uyarlanabilir, esnek ve modüler yapıya sahip müdahale organizasyon sistemini açıklamaktadır.

Bu TAMP planı kapsamında her ilde Afet Müdahale Planı, nüfusu 50.000 den fazla ilçelerde afet durumu değerlendirilerek Valiliklerce tespit edilecek ilçelerde ilçe Afet Müdahale Planı yapılır.

Bu doğrultuda ayrıca kamu ve özel sektöre ait binalarda, tesis ve işyerlerinde Acil Durum Planları hazırlanmalıdır. Bu açıdan her apartman ve site yönetimlerinin bu planları yapması ve bütün maliklerin bunu araması gerekmektedir.

Söz konusu yönetmelik gereği her il kendi İl Afet Yönetim Planı’nı (AYP) 6 ay içinde hazırlanması gerekmektedir. Yani deprem bölgesindeki her ilin kendi il AYP’nın mevcut olması gerekmektedir. İnternet ortamında yaptığımız kontrolde Hatay, Adıyaman, Kahraman Maraş ve Adana illerinin valilik resmi sayfalarında bu planları göremedik. Ya plan hazırlanmadı ya hazırlıklar devam ederken deprem gerçekleşti ya da plan gizli şekilde bulundurulmaktadır. Takdir edilir ki afet durumunda bölgedeki bütün vatandaşların afet harekatının nasıl uygulanacağını bilme hakkı gereği söz konusu planın gizli ortamında bulundurulmayıp halka açık şekilde olmasının daha uygun olacağını söyleyebiliriz.

Ulusal düzeyde sorumluluk gereği ana ve destek çözüm ortaklarının sorumlukları ve görevleri belirlenmiştir.

Bu kapsamda örneğin Milli Savunma Bakanlığına, haberleşme, ulaşım, güvenlik ve trafik, arama ve kurtarma, sağlık, yangın, barınma, tahliye ve yerleştirme konularında görev verilmiştir.

Yine TAMP kapsamında afetin etkilerinin söz konusu ilin imkanları ile giderilemeyeceği durumlara yönelik TAMP Planı EK-2 de Destek İl Grupları Tablosu konulmuştur. Ancak plan incelendiğinde deprem açısından bu destek il tablosunun yeniden sorgulanmasının uygun olacağını değerlendiriyorum.

Örneğin son depreme maruz kalmış 10 il içinden Adana, Adıyaman, Gazi Antep, Hatay, Kayseri, Kahraman Maraş ve Malatya illerinden özellikle HATAY ve MARAŞ destek illerinin çoğunun aynı fay hattında yer aldığı, deprem olduğunda aynı etkiye maruz kalınacağından o destek illerinden afete maruz kalmış illere (Örneğin Hatay ve Maraş’a) destek gelmeyeceği gözükmektedir. Bu nedenle Afet Destek İl Tablosunun deprem etkileri açısından yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.

Valilikler kendi planlarını TAMP doğrultusunda il içi koordinasyon ile hazırlarlar. Plan yapılırken afetin örneğin depremin etkileri, şiddeti vb. farazi olarak bilimsel bir çalışma sonucu tespit edilen değerler ile belirlenir. Bundan TAMP Madde 1.8 varsayımlardan da istifade edilir. Bu bölümde arzu edilen depremin etkisi, il-ilçedeki yıkım durumu, yıkılacak bina sayısı, ölü-yaralı sayısı, kullanılamayacak yollar, elektrik-doğal gaz-su, metro vb ulaşım sorunları gibi etkiler belirlenerek planın daha somut değerlere yönelik olarak yapılması sağlanır.

Valilikler plan içinde çalışma grupları, grupların görev ve sorumlulukları belirlenir. Örneğin TAMP gereği Milli Savunma Bakanlığının güvenlik çalışma grubunda görevi vardır. Valilik, ilinde deprem olduktan sonra ne kadar bölgede ne kadar kuvvete güvenlik için ihtiyacı olduğunu belirler. Örneğin kaç tabura ihtiyacı olduğu belirlenir. Sonra bakanlıklar arası koordine ile bu taburların-birliğin nereden karşılanması gerektiği tespit edilir. 5442 sayılı kanun kapsamında Kara Kuvvetleri Komutanlığından (KKK) birlik istenip istenmeyeceği belirlenip bakanlıklar arası koordine ile lığının hangi birliğinin nerede kullanılacağı tespit edilir. Bunlar karşılıklı planlara ve eğitimlere-tatbikatlara yansır. Depremin başlaması ile bu KKKlığı birlikleri Valiliğin talebi ile derhal görev yerine intikale başlar.

İşte TAMP gereği Milli Savunma Bakanlığı; haberleşme, ulaşım, güvenlik ve trafik, arama ve kurtarma, sağlık, yangın, barınma, tahliye ve yerleştirme konularında hangi birlikleri hangi illere-bölgelere tahsis ettiğini tespit eder ve gerekli koordineyi sağlar.

Ülkemiz özellikle deprem açısından riskli bir ülkedir. Bu nedenle TAMP ve İl Afet Müdahale Planları okunmalı, çok iyi anlaşılmalı, bu konuda Valiliklere talepler iletilmeli, afetle mücadele planını herkes sorgulamalıdır. 10 Şubat 2023

(E)Tuğgeneral Levent Köse

Yazar Hakkında: 1960 yılında İstanbul’un Beykoz ilçesinde doğan Levent Köse’nin memleketi Giresun-Görele’dir. İlk ve ortaokulu bitirmeyi müteakip, 1977 yılında Kuleli Askerî Lisesi’nden, 1981 yılında Kara Harp Okulu’ndan mezun olmuş ve çeşitli birliklerde Takım ve Bölük Komutanlığı görevlerinde bulunmuştur. 1992 -1994 yılları arasında Kara Harp Akademisi öğrenimini tamamlayıp Kurmay Subay olarak çeşitli birliklerde ve karargahlarda Şube Müdürlüğü, Öğretim Elemanlığı, Tabur K.lığı, Alay K.lığı, Daire Başkanlığı ve Kurmay Başkanlığı görevlerinde bulunmuştur.

Görevi esnasında, yurt içinde Temel Paraşüt, Atlatıcı Öğretmen ve Yer Ekip Komutanlığı, Serbest Paraşüt, Komando İhtisas, PPBUS kursları ile Silahlı Kuvvetler Akademisi’nde, Milli Güvenlik Akademisi’nde öğrenim görmüş ve yurt dışında Barışı Koruma Harekat Planlaması, İnsani Yardım konusunda Torino-İtalya’da kurs görmüş, Bosna-Hersek’de kısa süreli kurs öğretmenliği, Azerbaycan Türkiye Askeri İşbirliği ve Koordinasyon Kurul Kur. Bşk. lığı görevinde bulunmuş ve 2010 yılında Tuğgeneralliğine terfi etmesi sonrası, Hakkâri Dağ ve Komd. Tug. K. ve Balıkesir Bakım Okulu ve Eğt. Mrk. K. olarak görev yapıp 2014 yılında emekli olmuştur. 2017-2021 yılları arasında Kara Harp Enstitüsü’nde öğretmenlik yapmıştır. 2016 yılında, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde yüksek lisans yapmıştır.